Στην καρδιά της φετινής Μπιενάλε βρίσκεται το «Art Pluriverse», μια ετήσια σειρά προγραμμάτων που συνδέουν την άυλη πολιτισμική κληρονομιά με την τέχνη και την ανοικτή γνώση και διοργανώνεται από την Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων (BoWB) και το Εργαστήριο Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Το Art Pluriverse στοχεύει στην ανάδειξη της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς και την υποστήριξη των κοινοτήτων που διαφυλάττουν άυλες πρακτικές, μέσα από την καταγραφή της πολιτισμικής τους γνώσης με ανοικτές, καλλιτεχνικές και συμμετοχικές μεθόδους.
Η πρώτη διοργάνωση (3-23 Δεκεμβρίου) εστιάζει στην τέχνη της υφαντικής και στις κοινότητες παραδοσιακών υφαντικών πρακτικών στην περιοχή της Ελλάδας και των ευρύτερων Βαλκανίων. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τη δημιουργία έργων μέσα από συνέργειες καλλιτεχνών – κοινοτήτων με βάση την καλλιτεχνική έρευνα, καθώς και ένα διαδικτυακό εκπαιδευτικό μάθημα για τη δημιουργία κοινοτικών αρχείων με βάση πρακτικές που καταγράφουν ως ψηφιακή πολιτιστική κληρονομιά την ιστορία και το έργο των κοινοτήτων που συμμετέχουν.
Κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης θα είναι ανοιχτός και προσβάσιμος για όλους ένας 3D χώρος συνάντησης, ο οποίος θα λειτουργεί ως εργαστήριο πειραματισμού σε εξέλιξη πάνω στα υφαντικά μοτίβα και την τρισδιάστατη μοντελοποίηση. Με την ολοκλήρωσή του το πρόγραμμα θα δημοσιευθεί ως zine έκδοση ανοικτής πρόσβασης.
Το πρόγραμμα και οι δράσεις θα πραγματοποιηθούν διαδικτυακά από 3-23 Δεκεμβρίου και θα είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο της διοργάνωσης bowb.org.
Μετά από ανοιχτό κάλεσμα, επελέγησαν από διεθνείς επιτροπές οι συνέργειες καλλιτεχνών– κοινοτήτων. Δύο από αυτές έχουν τοπικό ενδιαφέρον. Ο Κωνσταντίνος Γκαραμέτσης θα συνεργαστεί με τη Ριζάρειο Χειροτεχνική Σχολή Μονοδενδρίου ως τοπικός καλλιτέχνης με το έργο Text(f)iles, στο οποίο εξετάζει τις δυνατότητες των πλέξεων και σχεδίων με παραδοσιακό αργαλειό σε ψηφιακά περιβάλλοντα, δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ ψηφιακών και φυσικών έργων ύφανσης.
Η Μαρία Βαρελά θα συνεργαστεί με την κοινότητα Μπέζι Μετσόβου, επανεξετάζοντας τα παραδοσιακά έργα υφαντικής της περιοχής, με σκοπό να σχεδιάσει ένα νέο συνεργατικό υφαντικό έργο βασισμένο σε παραδοσιακές τεχνικές ύφανσης, παραδοσιακή υφαντική δομή και παραδοσιακή σχεδιαστική σύνθεση.
Παράλληλα, για τη δημιουργία FAIR κοινοτικών αρχείων, επιλέχθηκαν ερευνήτριες για την καταγραφή της κοινότητας επιλογής τους. Μία από αυτές τις κοινότητες είναι η Ριζάρειος Χειροτεχνική Σχολή Μονοδενδρίου, την οποία θα καταγράψει η Kirila Cvetkovska από τη Βόρεια Μακεδονία. Η Kirila Cvetkovska είναι ανεξάρτητη ερευνήτρια στο πεδίο του πολιτισμού, με κύρια ενδιαφέροντα τις έννοιες της συλλογικής μνήμης, της απώλειας και της αποστασιοποίησης, με σκοπό την εξέταση διαπολιτισμικών αξιών και εκφάνσεων.
Με την ολοκλήρωση του προγράμματος θα έχουν δημιουργηθεί συλλογικά έργα σύγχρονης τέχνης που συμπλέκουν παραδοσιακές υφαντικές πρακτικές με νέα μέσα. Επίσης, το πρόγραμμα προβλέπει τη δημιουργία ψηφιακών κοινοτικών αρχείων που καταγράφουν το έργο των κοινοτήτων που συμμετέχουν βάσει βέλτιστων πρακτικών, τα οποία διασυνδέει με Wikimedia/Wikidata, την εθνική πολιτιστική υποδομή, καθώς και την ευρωπαϊκή πύλη πολιτιστικού περιεχομένου Europeana.
Μετά το πέρας των δράσεων το Art Pluriverse θα εκδοθεί με τη μορφή zine από τις ηλεκτρονικές εκδόσεις του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης.