ΠΜΣ Εικαστικες Τέχνες Περιγράμματα Α εξ.

Υποχρεωτικό εργαστηριακού και θεωρητικού χαρακτήρα

Α Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκοντες: Καθηγ. Ξενοφών Μπήτσικας  / Επικ. Καθηγ. Νίκος Παπαδημητρίου

Περιγραφή μαθήματος:

Το μάθημα Θέματα χώρου και αναπαράστασης προσεγγίζει τρόπους και μορφές με τις οποίες η τέχνη συνδιαλέγεται και διαμορφώνει τον δημόσιο χώρο σε συνάρτηση με τον χρόνο και την εμπειρία του σώματος, ως αντιληπτικό σχήμα.  Η σχέση που το υποκείμενο διατηρεί με το σώμα του ορίζει τη σχέση του με την ταυτότητα και την ετερότητα, με αποτέλεσμα να είναι υπεύθυνη για τις διαμορφώσεις των σχέσεών του με εκείνων του δημόσιου και ιδιωτικού χώρου της δράσης του.  Το μάθημα αναπτύσσεται σε 4 ενότητες, που προσφέρουν νέες συ-σχετίσεις με το σώμα και επαγωγικά νέους τρόπους αντίληψης και σχεδιασμού του δημόσιου χώρου.

Ενότητες:  

1.Διαφάνεια και αντανάκλαση. Η κρυσταλλική επιφάνεια ως επιδερμίδα-δίαυλος επαφής μεταξύ των διαφορετικών χωρικών συνθηκών, που τις καθορίζει και καθορίζεται από αυτές. Ανάλογα με τις φωτιστικές συνθήκες το όριο αυτό μετατρέπεται από διαφάνεια σε αδιαφάνεια/καθρέφτη και αντανάκλαση. Ο καθρέφτης ιδανικό όριο-εργαλείο για την αναπαράσταση του είναι και του κόσμου, συντελεί στο να αποκτήσει ο θεατής την διπλή ταυτότητα του υποκείμενου και αντικείμενου, ενώ ταυτόχρονα επανατοποθετείται τόσο απέναντι στο ίδιο του το βλέμμα όσο και σ’ εκείνο των άλλων. Η προσέγγιση των εννοιών γίνεται κυρίως μέσα από το έργο του Dan Graham. Στις εγκαταστάσεις του, ο καθρέφτης –είτε ως κρύσταλλο είτε ως video– χρησιμοποιείται για να διευρύνει την αντίληψη, για να προσφέρει πολλαπλές και ταυτόχρονες οπτικές γωνίες, αλλά επίσης για να τροποποιήσει τις χωρικές (αναδιπλασιασμός στο χώρο και τον χρόνο) και χρονικές σχέσεις και τη θέση του θεατή-παρατηρητή που βρίσκεται στο κέντρο κάθε δράσης.

2.Το φως ως τροποποιητής του χώρου· ο χειρισμός της εμπειρίας του θεατή και η συνειδητοποίηση της αντίληψης με τη χρήση του φωτός. Η προσέγγιση εστιάζει κυρίως σε δύο εκδοχές (όπως αυτές προκύπτουν μέσα από το έργο του James Turrell).  Η μια είναι η «υλοποίηση»  του φωτός, η μετατροπή του φωτός σε αντικείμενο/πράγμα (materialize the concept of light)  και η άλλη το  φαινόμενο ganzfeld  προκαλούμενο από τη διάχυση του φωτός και η αίσθηση αποπροσανατολισμού που προκαλεί στον θεατή/χρήστη σε συνάρτηση με την αίσθηση αιώρησης. Με αυτό το πρίσμα, εξετάζεται επίσης το πώς μη παραδοσιακά καλλιτεχνικά μέσα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία μνημειακών έργων, αλλά και το ότι η τέχνη μπορεί να είναι άυλη.

3.Η οπτικοποίηση του κενού χώρου. Η έρευνα και το καλλιτεχνικό έργο της Αγγλίδας γλύπτριας Rachel Whiteread θα αποτελέσει τη βασική μας αναφορά. Η Whiteread δημιουργεί γλυπτικούς όγκους οι οποίοι προκύπτουν από το εσωτερικό αντικειμένων ή κτηρίων. Το κέλυφος μέρους ή και ολόκληρου κτηρίου χρησιμοποιείται καθαυτό ως καλούπι για την οπτικοποίηση του κενού εσωτερικού χώρου. Στο έργο της πέρα από το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και τα ζητήματα χωρικής αντίληψης και κλίμακας ενσωματώνει ζητήματα προσωπικής, συλλογικής μνήμης και ιστορίας. Μια πρώτη προσέγγιση σχετικά με αυτόν τον προβληματισμό μπορούμε να δούμε στην μελέτη του αρχιτέκτονα Luigi Morreti ο οποίος έφτιαξε μοντέλα-μακέτες αρχιτεκτονικών έργων τα οποία αναπαριστούσαν τους εσωτερικούς αρνητικούς χώρους με σκοπό την διερεύνηση των χωρικών αλληλουχιών.

4.Τέμνοντας τον αρχιτεκτονικό χώρο. Με αφορμή τις πρακτικές στα έργα του αρχιτέκτονα και εικαστικού Gordon Matta-Clark σε αυτή την ενότητα εξετάζονται προβληματικές σχετικά με τις έννοιες της διάτρησης και της τομής στις παρυφές Τέχνης και Αρχιτεκτονικής. Δημόσιος χώρος και εφήμερο έργο με κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις καθώς και διαφορετικές προσεγγίσεις της αρχιτεκτονικής θεώρησης των πραγμάτων είναι περιοχές στις οποίες κινήθηκε το έργο του Matta-Clark. Με κεντρικές αναφορές τα έργα Splitting in Englewood (New Jersey, 1974) και Conical Intersect (Paris 1975, Corinne, 2003) διερευνούμε τις πιθανές παρεμβάσεις σε εγκαταλειμμένα κτήρια και υποδομές προτείνοντας διαφορετικές λειτουργείες και αντιλήψεις γύρω από την αρχιτεκτονική πρακτική.

Λέξεις κλειδιά:  

Εργασία μαθήματος:

- πραγματοποίηση εικαστικού έργου/ project που θα εστιάζει στο αστικό ή φυσικό τοπίο των Ιωαννίνων.

- τελική παρουσίαση και παράδοση τεύχους με τη συνολική ερευνητική και εικαστική πρακτική, με σκοπό την κατανοητή και ελκυστική επικοινωνία του υλοποιημένου ή προς

υλοποίησης έργου του/ της φοιτητή/τριας.

- συγγραφή τεκμηριωμένης ερευνητικής εργασίας μέχρι 2.500 λέξεις.

- συγγραφή τεκμηριωμένης ερευνητικής εργασίας μέχρι 2.500 λέξεις.

Διεξαγωγή μαθήματος:

- Διαλέξεις – Παρουσιάσεις θεωρητικού και εργαστηριακού χαρακτήρα

- Επιλογή θεμάτων από τους/τις φοιτητές/τριες και ανάπτυξη της έρευνάς τους

- Συναντήσεις (tutorials) φοιτητών/τριών και διδασκόντων

- Τελική παράδοση θέματος εξαμήνου, με σύντομη παρουσίαση.

-Η διδασκαλία των μαθημάτων δύναται να πραγματοποιείται και με μεικτό σύστημα διδασκαλίας (δια ζώσης και εξ αποστάσεως) και ειδικότερα οι εξ  αποστάσεως διδασκαλίες θα ανέρχονται μέχρι το 35% του αριθμού των μαθημάτων κάθε εξαμήνου (σύμφωνα με τον ν. 4485/2017, Κεφάλαιο ΣΤ, άρθρο 30 και άρθρο 45) .

Ενδεικτική βιβλιογραφία

-Adcock, Craig: (1990) James Turrell: the art of light and space Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-06728-2 ISBN 0-520-06728-2

-Bachelard, Gaston: La poétique de la revene D.R.©1960, Presses Universitaires de France, Paris

-Bachelard Gaston ,Η εποπτεία της στιγμής, Εκδ. Καστανιώτη, ISBN: 978-960-03-1735-0

-Bachelard Gaston , Η ποιητική του χώρου, Εκδ. Χατζηνικολή, ISBN: 960-264-055-3

-Baudrillard, Jean: Η έκσταση της επικοινωνίας, Εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1991

-Baudrillard, Jean: América, Ed. Anagrama, Barcelona, 1997

-Baudrillard, Jean: Περί Σαγήνης, Εδ. Εξάντας 2009 ISBN: 960-256-677-0

- Bergson Henry, Τα άμεσα δεδομένα της συνείδησης, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 1998Birgit

-Pelzer, Mark Francis, Beatriz Colomina, Dan Graham, Phaidon, New York, 2001

-Chen Zen: Metaphores of the body, EMST 2002

-Clement Rosset. Το πραγματικό και το διπλό του. Δοκίμιο περί αυταπάτης. Αθήνα: Εκδ. Αρμός, 2008 (ISBN: 960-527-466-3) (Clement Rosset. «The Real and its Double» Translated by Chris Turner, Seagull Books)

- Colomina Beatriz:  Privacy and Publicity. Modern Architecture As Mass Media, MIT Press, 1996

-Colomina B., Sexuality and space, Princeton architectural press, N.Y, 1992

-Dan Graham, Two way mirror power, Selected writings by Dan Graham, Edited by Alexander Alberto, MIT Press, Cambridge Massachusetts, 1999

–Erika Suderburg (Ed.): Space, Site, Intervention: Situating Installation Art , 2000 ISBN-13: 978-0816631599

–Foucault, Michel. “Technologies of the Self.”, edited by Luther H. Martin, Huck Gutman and Patrick H. Hutton, pp. 16-49. Univ. of Massachusets Press, 1988.

-Foucault Michel, Ο στοχασμός του έξω: Για τον Maurice Blanchot, Εκδ.  ΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΙΑ ISBN: 978-960-348-072-3,

-Grosz Elizabeth, Architecture from the outside. Essays on virtual and real space, the MIT press, 2001

-Hall, Edward T.: The Hidden Dimension, Ed. N.York: Anchor Books - Doubleday, 1990

-Julie H. Reiss :  From Margin to Center: The Spaces of Installation Art Paperback – October 1, 2001,  ISBN-13: 978-0262681346

-Levin, David Michael: Sites of Vision, The Discursive Construction of Sight in the History of Philosophy, Ed. MIT, Cambridge Massachusetts, 1997

-Merleau-Ponty, Maurice (2014), Phenomenology of Perception, Milton Park: Routledge. ISBN 978-0415834339.

-Merleau-Ponty, Maurice.Η αμφιβολία του Cezanne. Το μάτι και το πνεύμα. Εκδ.Νεφέλη 1991

- Meyer Ursula, Conceptual art, E.P.Dutton&co, New York, 1972

-Moure, Gloria (Ed.) : Dan Graham, Ed. Fundació Antoni Tapies, Barcelona y Centro Gallego de Arte Contemporáneo, Santiago de Compostela, 1998

-Osborne Peter, Conceptual art, Phaidon, New York, 2002

-Pelzer Birgit, Mark Francis, Beatriz Colomina, Dan Graham, Phaidon, New York, 2001

- Rabinowitz Sophie. Aziz + Cucher: Landscapes and Interiors”. Εssay in a catalogue of Aziz + Cucher works for an exhibition at Artereal Gallery, Sydney,

-Σταυρίδης Σταύρος: Από την πόλη οθόνη στην πόλη σκηνή,  Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2002

-Σταυρίδης Σταύρος: Η συμβολική σχέση με το χώρο,  Εκδ. Κάλβος 1990

-Virilio Paul Πανικόβλητη πόλη, Εκδ. Νησίδες, ISBN: 978-960-8263-39-5

Α’ εξάμηνο, Υποχρεωτικό εργαστηριακού και θεωρητικού χαρακτήρα

Διδάσκοντες: Πολυχρονόπουλος Δημήτρης, Δρ. Αρχιτέκτων, Καθηγητής Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Δ.Π.Θ

Γρηγοριάδου Μαρία, Δρ. Αρχιτέκτων, Επικ.Καθηγήτρια Αστικού και Πολεοδομικού Σχεδιασμού, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Δ.Π.Θ.

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα προσεγγίζει θεωρητικά ζητήματα που αφορούν στη διασάφηση εννοιών για το δημόσιο χώρο της πόλης, ενώ παράλληλα οι φοιτητές αντιμετωπίζουν ζητήματα αναγνώρισης και αντιληπτικής συγκρότησης του αστικού τοπίου, σε συνάρτηση με την ένταξη εγκαταστάσεων/παρεμβάσεων που συντελούνται μέσα σε αυτό.

Η αντίληψη του τοπίου σύμφωνα με G.Simmel, προϋποθέτει μια αναδόμηση της φύσης μέσω του ανθρώπινου βλέμματος, το οποίο την κατατέμνει και αναδιαμορφώνει σε ξεχωριστά τμήματα, αποσπασμένων ενοτήτων. Η διεργασία αυτή είναι μια «ελεύθερη» απολαμβάνουσα θεώρηση του υποκειμένου (J.Ritter), που καθορίζεται από το πολιτισμικό πλαίσιο, ενώ η μνήμη και οι νοητικές αναπαραστάσεις έχουν συσχετιστεί επανειλημμένα με την «κατασκευή» τοπίων, όπως διατυπώνεται σε κείμενα των C.Boyer, C.Tilley, M.Halbwachs και άλλων. Οι τρεις αυτές συνθήκες υπαινίσσονται την ανάγκη μιας ευρύτερης προσέγγισης τόσο της αρχιτεκτονικής, όσο και των εικαστικών εγκαταστάσεων στη σχέση τους με το αστικό τοπίο.

Είναι η εγκατάσταση, αυτή που προσαρμόζεται στον τόπο; Ή επειδή ο τόπος προσλαμβάνει, δέχεται μια νέα μορφή, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι σε κάθε περίπτωση που πραγματοποιούμε μια παρέμβαση, σχεδιάζουμε και τον τόπο της, αποδεχόμενοι ότι ένας τόπος μπορεί να γεννηθεί από την ίδια την παρέμβαση σε αυτόν, όπως έχει υποστηρίξει ο Heidegger. [1] Σε αυτή τη θεώρηση διαφαίνεται μια σημαντική συμβολή του τοπίου, σαν ένας μετασχηματισμός αυτού που υπάρχει από πριν (τόπος). Σε κάθε περίπτωση, το κυρίαρχο στοιχείο για το δημόσιο τόπο δεν είναι οι φυσικές συνθήκες και η περιγραφή τους, αλλά τα ίδια τα πράγματα και οι σχέσεις τους που τον καθορίζουν. Για αυτό, ο τόπος αποκτά σταδιακά τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του μέσα από το γεγονός ότι πρόκειται να αποτελέσει ένα πεδίο δράσεων και εγκαταστάσεων.

Ο δημόσιος χώρος και το αστικό τοπίο αποδεικνύονται στην προσέγγισή τους δύο σπουδαίες πολιτισμικές κατασκευές που γεννιόνται από τις δράσεις και τους συμβολισμούς κάθε εποχής, ένα σύνολο δημιουργημένων παραστάσεων που διαβάζονται με προϋπόθεση την κατανόηση τη γλώσσας που τις δημιούργησε. Είναι δομημένος και συγκεκριμένος τρόπος θέασης, μιας περιβάλλουσας υλικότητας, διόλου αθώος και σε βαθμό που υπάρχει και λειτουργεί ως κυρίαρχη οπτική ιδεολογία κάθε εποχής, όπως υποστηρίζει ο Denis Cosgrove. [2]

Διαπιστώσεις όπως αυτές του Christopher Tilley είναι αρκετά διαφωτιστικές, ως προς τη διασάφηση των σύγχρονων προσεγγίσεων για το αστικό τοπίο και το δημόσιο χώρο, ανάμεσα στην ανθρωπογεωγραφία, αρχαιολογία και αρχιτεκτονική, αλλά και η επισήμανση των επιπτώσεων που έχει η θεώρηση ενός “επιστημονικού”(spatial science) αφηρημένου γεωμετρικού χώρου ή ενός “εξανθρωπισμένου”(humanized) νοηματοδοτημένου (meaning laden) χώρου ή ακόμη και ο τρόπος συσχέτισης αυτών των δύο εκδοχών του χώρου στη σχέση τους με τον τόπο και τοπίο [4].

Στο σεμινάριο εξετάζονται θεωρητικά ζητήματα, αντιληπτικές μέθοδοι και τρόποι παρέμβασης που αφορούν στο αστικό τοπίο και το δημόσιο χώρο, ενώ παράλληλα οι συμμετέχοντες ορίζουν την εμπλοκή τους σε αυτό τον ανοιχτό διάλογο, μέσα από την πρόταση μιας ποιητικής, χωρίς περιορισμό εκφραστικών μέσων.

Το Σεμινάριο επιδιώκει μια διπλή προσέγγιση των θεμάτων του δημόσιου χώρου της πόλης, τόσο με τη συμβολή κριτικής θεωρίας για την πόλη και το δημόσιο χώρο, όσο και την παράλληλη πρακτική προσέγγιση μέσω ενός εργαστηριακού θέματος.  Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο εκφράζονται πολυεπίπεδες συγκρούσεις και αντιθέσεις στη χρήση και τις αντιλήψεις για το δημόσιο χαρακτήρα και την ταυτότητα των υπαίθριων χώρων στην πόλη.

Επιπλέον, εξετάζονται ζητήματα και έννοιες, όπως η συγκέντρωση – διασπορά και η οργάνωση δικτύων περιπάτου και υπαίθριων χώρων σε πυκνοδομημένες αστικές περιοχές, η ενσωμάτωση και ο διαχωρισμός  των επιμέρους λειτουργικών στοιχείων και ομάδων επισκεπτών στο δημόσιο χώρο, ζητήματα που αφορούν τις έννοιες έλξη, απώθηση και μεταβάσεις στον υπαίθριο χώρο, καθώς και η έννοια του «περάσματος» και η ενδυνάμωση του μεταβατικού χαρακτήρα του από το δημόσιο στο ιδιωτικό.

​

[1] Βλ. κατάλογος /χρονολόγιο από τον τόμο Martin Heidegger, στην σειρά Rowohts Monographien του Walter Biemel. Επίσης, Building, Dwelling, Thinking στο Albert Hofstadter (μτφ), Poetry, Language, Thought, New York : Harper & Row Publishers , 1971

Θα μπορούσε εδώ να παραβληθεί η σκέψη του Heidegger στο κείμενο της διάλεξης Οικοδομώ, Οικώ Σκέφτομαι (διάλεξη στο πλαίσιο της συζήτησης στο Ντάρμστατ Περί Ανθρώπου και Χώρου στις 5 Αυγούστου 1951)

[2] Stephen Daniels και Denis Cosgrove, The iconography and landscape: Essays on the Symbolic Representation, Design and Use of Past Environments, Cambridge University Press, 1988, σελ. 1

[3] Peter Zumthor, chapt. Completed Landscape, Thinking Architecture, Birkhauser, 1988, σελ. 17

[4] Πελαγία Μαρκέτου (μτφ), Christopher Tilley: χώρος, τόπος, τοπίο. Φαινομενολογικές προσεγγίσεις, στη Συλλογική έκδοση Υλικός Πολιτισμός - Η ανθρωπολογία στη Χώρα των πραγμάτων, Γιαλούρη Ελεάνα (επιμ.), εκδ. Αλεξάνδρεια, 2012 και επίσης στο Christopher Tilley, Chapter 1, Space, place, landscape and Perception: Phenomenonological Perspectives, A phenomenology of landscape (places, paths and monuments), Oxford/ Providence, USA: BERG, 1994

[5] Στο ίδιο

Λέξεις κλειδιά: –public place, urban landscape, art and public space, hybrid design, installations and street art

Εργασία μαθήματος

- εικαστικό έργο / παρέμβαση / δράση εστιασμένο στο πεδίο του μαθήματος, με ελεύθερο εκφραστικό μέσο (βίντεο, περφόρμανς, φωτογραφία, σχέδιο, ζωγραφική,εγκατάσταση).

- τεύχος επεξήγησης (έως 2.500 λέξεις) της ερευνητικής πορείας και της προαναφερόμενης πρότασης που κάνει κατανοητό το έργο, ως προς τις προθέσεις και τις ειδικές παραμέτρους του σε σχέση με το δημόσιο χώρο της πόλης και τα άτομα / ομάδες, στις οποίες απευθύνεται.

Διεξαγωγή μαθήματος

- Το Σεμινάριο στο θεωρητικό του σκέλος λειτουργεί κυρίως με διαλέξεις που δίνονται από προσκεκλημένους ομιλητές / καθηγητές από διαφορετικά ιδρύματα.

- Συναντήσεις φοιτητών- διδασκόντων.

- Εικαστικό έργο, που παρουσιάζεται στο τέλος του εξαμήνου.

-Η διδασκαλία των μαθημάτων δύναται να πραγματοποιείται και με μεικτό σύστημα διδασκαλίας (δια ζώσης και εξ αποστάσεως) και ειδικότερα οι εξ  αποστάσεως διδασκαλίες θα ανέρχονται μέχρι το 35% του αριθμού των μαθημάτων κάθε εξαμήνου (σύμφωνα με τον ν. 4485/2017, Κεφάλαιο ΣΤ, άρθρο 30 και άρθρο 45) .

Βιβλιογραφία

Colomina Beatriz, Privacy and Publicity. Modern Architecture As Mass Media, MIT Press, 1996

-Merleau-Ponty, Maurice (2014), Phenomenology of Perception, Milton Park: Routledge. ISBN 978-0415834339.

Baudrillard Jean: Η έκσταση της επικοινωνίας (L' AUTRE PAR LUI-MEME), Εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1991

Martin Heidegger, στην σειρά Rowohts Monographien του Walter Biemel. Επίσης, Building, Dwelling, Thinking στο Albert Hofstadter (μτφ), Poetry, Language, Thought, New York : Harper & Row Publishers, 1971

Daniels Stephen και Cosgrove Denis, The iconography and landscape: Essays on the Symbolic Representation, Design and Use of Past Environments, Cambridge University Press, 1988

Gombrich Ernst, Simmel George, Ritter Joachim, μτφρ: Γ. Σαγκριώτης, Λ. Αναγνώστου, Ν. Δασκαλοθανάσης, Το τοπίο, εκδόσεις Ποταμός, 2004

Norberg – Schulz Christian, Genius Loci – Το πνεύμα του τόπου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ, 2009

Pallasma, Juhani, The Eyes of the Skin. UK: John Wiley and Sons Ltd, 2012

Pallasma, Juhani, ΔΩΔΕΚΑ ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1980-2018 ΠΕΚ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ),2021

Tilley Christopher, Space, place, landscape and Perception: Phenomenonological Perspectives, A phenomenology of landscape (places, paths and monuments), Oxford/ Providence, USA: BERG, 1994

Zumthor Peter, Atmospheres: Architectural Environments - Surrounding Objects, Birkhäuser Architecture; 5th Printing. Edition, 2006

Zumthor Peter, Thinking Architecture, Birkhäuser Architecture; 3rd edition, 2010

Μαρκέτου Πελαγία (μτφ), Tilley Christopher: χώρος, τόπος, τοπίο. Φαινομενολογικές προσεγγίσεις, στη Συλλογική έκδοση Υλικός Πολιτισμός - Η ανθρωπολογία στη Χώρα των πραγμάτων, Γιαλούρη Ελεάνα (επιμ.), εκδ. Αλεξάνδρεια, 2012

Μωραΐτης Κώστας, Γεωργαντά Τζ. (επιμ), Το τοπίο, πολιτιστικός προσδιορισμός του τόπου, εκδόσεις Σιδερης Ι., 2015 

Επιλογής εργαστηριακού και θεωρητικού χαρακτήρα

Α Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκουσα: Αναπλ. Καθηγήτρια  Νόρα Λέφα

Περιγραφή μαθήματος

Εμβύθιση στην πόλη

Κεντρικό ζητούμενο είναι να μπορούμε να αντιληφθούμε και να βιώσουμε τον χώρο της πόλης προκειμένου να πλησιάσουμε την  πολυπλοκότητά του και να τον αναπαριστήσουμε (κάθε φορά) σε ένα έργο τέχνης το  οποίο θα εμπεριέχει τέτοια πολλαπλότητα που ως τέτοιο να είναι σε θέση να μας εμπνεύσει. Το σώμα στο προκείμενο μάθημα θα  είναι όργανο μέτρησης και αντίληψης.

«Το να μην μπορείς να προσανατολιστείς σε μια πόλη δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Το να χαθείς, όμως, περιπλανώμενος σε μια πόλη, όπως χάνεσαι σε ένα δάσος, απαιτεί εκπαίδευση» (Benjamin.2005)

Οι φοιτητές θα αφεθούνε στις «παύσεις» της πόλης, στις αόρατες στάσεις της, θα μπούνε στους ποικίλους κόσμους που αυτή προσφέρει, χωρίς όμως να αποκόπτονται από την ροή της. Θα προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε μια σχέση με το χώρο, κατά κάποιο τρόπο σαν αυτή που περιγράφει ο Michel de Certeau στην Επινόηση της Καθημερινότητας, Η τέχνη του Πράττειν (L'Invention du  Quotidien, Vol 1, Arts de Faire). Η εμπειρία συμπυκνώνεται σε αυτές τις οριακές στιγμές και αφήνει να αναδειχθεί ο διττός χαρακτήρας της πόλης, ένας χαρακτήρας που κινείται συνεχώς ανάμεσα στο πραγματικό και το μη πραγματικό, ανάμεσα σε αυτό που μπορούμε να αγγίξουμε με τα χέρια μας και σε αυτό που μπορούμε να δούμε με τη φαντασία μας. Η καταγραφή των στιγμών αυτών θα αποτελέσει την πρώτη ύλη πάνω στην οποία θα δουλέψουν οι φοιτητές, μετασχηματίζοντας την ένταση, το βίωμα σε εικόνες, σε μορφές, με ποικίλα μέσα από σκίτσα σχέδια με το χέρι έως προγράμματα όπως το Maya, το Blender, και το Unit

Λέξεις κλειδιά:

Πραγματικότητα -Εμβύθυση - Πόλη -Δημόσιος Χώρος – Σώμα - Πολλαπλότητα

(Reality- Immersion- City- Public Space- Body-Multiplicity)

Διεξαγωγή μαθήματος

Το μάθημα θα αποτελείται από διαλέξεις, διάβασμα και μελέτη φιλοσοφικών κειμένων, ανάλυση καλλιτεχνικών παραδειγμάτων.

Συναντήσεις στην πόλη και ομαδικό περπάτημα–

Εργαστήριο για την εξοικείωση με τα νέα μέσα.

-Η διδασκαλία των μαθημάτων δύναται να πραγματοποιείται και με μεικτό σύστημα διδασκαλίας (δια ζώσης και εξ αποστάσεως) και ειδικότερα οι εξ  αποστάσεως διδασκαλίες θα ανέρχονται μέχρι το 35% του αριθμού των μαθημάτων κάθε εξαμήνου (σύμφωνα με τον ν. 4485/2017, Κεφάλαιο ΣΤ, άρθρο 30 και άρθρο 45) .

Εργασία μαθήματος:

Εργασία  1) ομαδικό project όπου ο κάθε φοιτητής θα αναπαραστήσει ένα στοιχείο, μια οντότητα, μια κατασκευή με το μέσο που επιθυμεί,  και όλα αυτά μαζί θα αποτελούν την αναπαράσταση της πραγματικής πόλης σε μια Εικονική.

Εργασία  2)   Στο τέλος του εξαμήνου θα παραχθεί ένα «ημερολόγιο της πόλης», σημειώσεις του μαθήματος κατά την διάρκειά του (κείμενα φωτογραφίες κλπ) καθώς και ένα συμπέρασμα- σχέδιο -πρόταση για νέο project.

Βιβλιογραφία:

Bachelard, Gaston, Η ποιητική του χώρου. Αθήνα: Χατζηνικολή, 2014

Bachelard, Gaston, Η ψυχανάλυση της φωτιάς. Αθήνα: Ερατώ, 2007.

Benjamin, Walter, «Ο Μποντλέρ ή οι δρόμοι του Παρισιού», στο Παρίσι, Πρωτεύουσα του 19ου αιώνα. Ουαπίτι 2020.

Benjamin, Walter, The Arcades Project. Cambridge, Mass.: HUPress 2002 [1982].

Benjamin, Walter, Τα παιδικά χρόνια στο Βερολίνο το 1900, Αθήνα: Άγρα 2005

Certeau, Michel, Επινοώντας την καθημερινη πρακτική. Σμίλη 2010.

Colomina, Beatriz, Privacy and Publicity. Modern Architecture As Mass Media, MIT Press, 1996.

Heidegger, Martin Η Προέλευση του έργου Τέχνης, Αθήνα, Δωδώνη 1986 (Der Ursprung des  Kunstwerkes, 1950)

Heidegger, Martin. Κτίζειν, Κατοικείν, Σκέπτεσθαι (1954), μτφρ. Γ. Ξηροπαίδης. Αθήνα:  Εκδόσεις Πλέθρον, 2008.

La Cecla, Franco, Pedersi, I’uomo senza ambiente, Laterza,Bari 1988.

Ντε Μικέλι Μάριο, Οι πρωτοπορίες της τεχνης του 20 αιωνα. Εκδόσεις Οδυσσέας).

Merleau-Ponty, Maurice, Φαινομενολογία της αντίληψης. Νήσος 2016.

Rosset, Clement, Το πραγματικό και το διπλό του. Δοκίμιο περί αυταπάτης. Αθήνα: Εκδ. Αρμός, 2008.