Περιγράμματα Μαθημάτων ΠΜΣ «Επιμέλεια Εκθέσεων: Θεωρητικές και Πρακτικές Προσεγγίσεις»

Υποχρεωτικό μάθημα

Α΄ Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκουσα: Εσθήρ Σολομών, Επικ. Καθηγήτρια , Μουσειολογία

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα σκοπεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με τη θεωρητική ανάλυση των εκθέσεων ως κοινωνικών/πολιτισμικών γεγονότων. Mέσα από μία σειρά εκθεσιακών παραδειγμάτων, συζητήσεων, εκδρομών και φιλοξενούμενων ομιλητών, διερευνάται η πορεία της επιμέλειας εκθέσεων εικαστικών, αρχαιολογικών, ιστορικών και εθνογραφικών/λαογραφικών, από τον 19ο αιώνα και εξής. Για τον σκοπό αυτό, αξιοποιούνται θεωρητικοί προβληματισμοί από τις μουσειολογικές, κοινωνικές και πολιτισμικές σπουδές γύρω από την αναπαραστατική λειτουργία και την ερμηνευτική προσέγγιση των εκθέσεων.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση:

- να εξοικειωθούν με τις ιδεολογικές, ιστορικές, πολιτισμικές και ευρύτερα κοινωνικές παραμέτρους του εκθεσιακού φαινομένου

- να διαμορφώνουν και να εκφράζουν κρίση σχετικά με τη σημασία και τη λειτουργία των μουσειακών αναπαραστάσεων και το εκθεσιακό φαινόμενο εν γένει.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες ικανότητες:

• Κριτική ανάλυση και ερμηνεία των εκθεσιακών αναπαραστάσεων.
• Δυνατότητα να ερευνά, να χρησιμοποιεί και να αξιολογεί όψεις της κοινωνικής θεωρίας που σχετίζονται με τη συγκρότηση μίας έκθεσης.

• Την προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης όσον αφορά το πεδίο της επιμέλειας εκθέσεων

Λέξεις κλειδιά:

Οργάνωση εκθέσεων, εκθεσιακές πρακτικές, πολιτισμική ανάλυση, μουσεία, επιμελητής, κοινωνική θεωρία

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες θεματικές περιοχές:

1. Εισαγωγή στη σημασία της επιμέλειας εκθέσεων και τον ρόλο του επιμελητή.
2. Η έκθεση ως πολιτισμικό φαινόμενο. Μουσειολογία και πολιτισμική ανάλυση εκθέσεων.
3. Εκθέσεις και οπτική ανθρωπολογία.
4. Σύγχρονος θεωρητικός στοχασμός γύρω από την επίδραση των εκθέσεων στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
5. Η επιμέλεια εικαστικών εκθέσεων ως πνευματική δημιουργία. Ο επιμελητής ως αυθεντία. Ο επιμελητής ως δημιουργός νοημάτων.
6. Η επιμέλεια εκθέσεων τέχνης ως θεσμική κριτική. Το μουσείο ως μέσον άσκησης θεσμικής κριτικής -- ο ρόλος των καλλιτεχνών.
7. Η εκπαιδευτική στροφή (educational turn) στην επιμέλεια. Επιμέλεια, διδακτική της τέχνης, μουσειοπαιδαγωγική: τρεις τεμνόμενοι κύκλοι στην επιμέλεια εκθέσεων σύγχρονης τέχνης.
8. Πολιτικές παράμετροι της επιμελητικής πρακτικής. Αξιοποίηση της αυθεντίας και του κύρους του επιμελητή για πολιτικούς σκοπούς ή/και την επιδίωξη κοινωνικών αλλαγών.
9. Επιμέλεια εκθέσεων και ακτιβιστική δράση. Ο ρόλος των κοινωνικών και καλλιτεχνικών συλλογικοτήτων.
10. Η επιμέλεια εκθέσεων και η αξιοποίηση των αρχείων. Το αρχείο ως πολιτισμική έννοια και η σημασία του σε σύγχρονα εκθεσιακά project.

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων.

Επίσης, αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ανάπτυξη μαθήματος

Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου πραγματοποιούνται:

- Διαλέξεις - παρουσιάσεις θεωρητικού και εργαστηριακού χαρακτήρα

- Επιλογή θεμάτων από τους/τις φοιτητές/τριες και ανάπτυξη της έρευνάς τους

- Συναντήσεις (tutorials) φοιτητών/τριών και διδασκόντων

- Μελέτη σε ομάδες για επεξεργασία των πληροφοριών που παρέχονται

- Τελική παράδοση  εργασίας εξαμήνου, με σύντομη παρουσίαση.

Διεξαγωγή μαθήματος

-Στην τάξη.

-Διοργάνωση επισκέψεων και επιτόπιων ασκήσεων σε εκθεσιακούς χώρους.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

• Αδαμοπούλου A., Τέχνη και ψυχροπολεμική διπλωματία. Διεθνείς εκθέσεις τέχνης στην Αθήνα, 1950-1967, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2019.
• AICA HELLAS, (2011). Tο έργο της επιμέλειας. AICA HELLAS, τ. 4.
• Βουδούρη, Δ. (2003). Κράτος και Μουσεία, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας.
• Γερογιάννη, Ε. (2013). «Όταν οι καλλιτεχνικές συζητούν αδιάκοπα»: Τοποθετήσεις, υποθέσεις, διερευνήσεις για ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Ελλάδα», Κριτική + Τέχνη 5, Κριτική των θεσμών - Κριτικοί θεσμοί, Ένωση Κριτικών Τέχνης AICA Ελλάς. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη, 2013.
• Hοοper-Greenhill Eilean, 2006. Τo Μουσείο και οι πρόδρομοί του. (Museums and the Shaping of Knowledge). [Μτφ. Ανδρέα Παππά] Αθήνα: Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.
• Κανιάρη, Α. Το μουσείο ως χώρος της ιστορίας της τέχνης. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη, 2013.
• Καραμπά Ε. (επιμ.), Curating: Απόψεις για την επιμελητική δράση. Αθήνα: Futura.
• Καφέτση, Α. (επιμ.) (2010). Τέχνης πολιτική: από τη συλλογή του ΕΜΣΤ.  Αθήνα: Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
• Κοσκινά, Κ. (επιμ.) (2017). Αντίδωρον: Η συλλογή του ΕΜΣΤ, documenta 14 Fridericianum, Κάσελ, Αθήνα : Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
• Κυριαζή, Ν. (1998). Η κοινωνιολογική έρευνα, κριτική επισκόπηση των μεθόδων και τεχνικών, Αθήνα: Ελληνικές Επιστημονικές Εκδόσεις.
• Μπούνια Α. , Γκαζή Α. (επιμ.), (2012). Εθνικά μουσεία στη νότια Ευρώπη : ιστορία και προοπτικές, Αθήνα: Καλειδοσκόπιο.
• Ξαγοράρης, Π. (1966). «Απόψεις για την ίδρυση Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης», Επιθεώρηση Τέχνης, τ. 136.
• Οικονόμου, Μ. (2003). Μουσείο: αποθήκη ή ζωντανός οργανισμός; : μουσειολογικοί προβληματισμοί και ζητήματα. Αθήνα : Κριτική
• Προκοπίου, Α. (1962). «Τα ακατανόητα και τα κατανοητά για το μουσείο της σύγχρονης τέχνης», Αθήνα : Νέες Μορφές
• Σερότα, Ν., Εμπειρία ή ερμηνεία: Το δίλημμα των μουσείων μοντέρνας τέχνης. Αθήνα: Άγρα.
• Σκαλτσά, Μ. (1989). Αίθουσες τέχνης στην Ελλάδα: Αθήνα, Θεσσαλονίκη 1920-1988. Αθήνα: Άποψη.
• Σολομών Ε. (2012). «Τα μουσεία ως 'αντικείμενα'. Αναζητώντας τρόπους προσέγγισης». Στο Ε. Γιαλούρη (επιμ.), Υλικός πολιτισμός. Η ανθρωπολογία στη χώρα των πραγμάτων, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σσ. 75-124.
• Τροβά, Ε. (2018). Η πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας.
• Τσιάρα, Σ. (2021). Η επιμέλεια του βλέμματος. Αθήνα: Νήσος.

Ξενόγλωσση

• Altshuler Bruce, Biennials and Beyond: Exhibitions that Made Art History: 1962-2002, Phaidon Press, 2013.
• Altshuler Bruce, Salon to Biennial - Exhibitions that Made Art History, 1863-1959, Phaidon Press, 2008.
• Barthes, R. (1977), Image-Music-text. Trans. Stephen Heath. Fontana, London.
• Bennett, Τ. (1995), The birth of the museum: history, theory, politics, London: Routledege.
• Bishop, C. (2014). Radical Museology Or, “What’s Contemporary” in Museums of Contemporary Art? rev. ed. London: Koenig Books.
• Borja-Villel, M. (2009), Relational Objects: MACBA Collection 2002- 07, Barcelona: MACBA
• Broersma, L., Van Rosse, P. (2015), “Rewriting or Reaffirming the Canon? Critical Readings of Exhibition History – Editorial”. Stedelijk Studies
• Crimp, D. (1993), On the museum's ruins, Cambridge: The MIT Press.
• Cuno, J. (ed.) (2003), Whose muse?: art museums and the public trust, Princeton Cambridge, Mass. : Princeton University Press: Harvard University Art Museum.
• Davallon, J. (2011), L'exposition à l'oeuvre : stratégies de communication et  médiation symbolique. Paris: L' Harmattan.
• Eilertsen, L. and Bugge Amundsen, A. (eds.) (2012), Museum Policies in Europe (1990-2010): Negotiating Professional and Political Utopia, EuNaMus Report No. 3, Linköping University Electronic Press
• Ferguson Bruce W., Greenberg Reesa, Nairne Sandy (eds), Thinking About Exhibitions, London: Routledge, 1996.
• Haskell, F. The Ephemeral Museum, Old Master Paintings and the Rise of the Art Exhibition.
• Höller, C. (ed.) (2004), L’Internationale: Post-War Avant-Gardes between 1957 and 1986, Zürich: JRP/Ringier.
• Knell, S., Axelsson, B., Eilertsen, L., Myrivili, E., Porciani, I. (2012), Andrew Sawyer and Sheila Watson, Crossing Borders: Connecting European Identities in Museums and Online, EuNaMus Report No. 2, Linköping University Electronic Press
• Macdonald, S. , Fyfe, G. (eds.) (1997). Theorizing museums: representing identity and diversity in changing world, Oxford: Blackwell.
• Murawska-Muthesius, K. , Piotrowski, P. (eds.) (2017), From Museum Critique to the Critical Museum, Abingdon, Oxon; New York: Routledge.
• Hans Ulrich Obrist and April Elizabeth Lamm, Everything You Always Wanted to Know About Curating* But Were Afraid to Ask, 2011.
• Hans Ulrich Obrist, A brief history of curating, 2008.
• O’ Doherty, B. (1999), Inside the White Cube: The Ideology of the Gallery Space. Expanded ed. Berkeley: University of California Press.
• Paul O'Neill, The Culture of Curating and the Curating of Culture(s), MIT Press, 2012.
• Putnam, J. (2001), Art and artifact: the museum as medium, London: Thames and Hudson.
• Snauwaert, D., J. Borja-Villel, M., Esche, C. (eds.) (2017), The Absent Museum: Blueprint for a Museum of Contemporary Art for the Capital of Europe, Brussels: WEILS : Mercatorfonds.
• Solomon, E. 2011. “Museums and the subversion of the exhibitionary order: Playing with Enlightenment values”. In Reference/Representation, 105-110. Athens: Futura Editions.
• Staniszewski M. A., The Power of Display: A History of Exhibition Installations at the Museum of Modern Art, The MIT Press, 1998.
• Sternfeld, N. 2013. «Involvements - A short introduction to curating between entanglement and solidarity». MUSTEKALA, Numerot, Kuratointi 3/13, 52. Available at: http://www.mustekala.info/node/35816 (accessed July 25, 2015).
• Vogel, F. (2014), “Notes on exhibition history in curatorial discourse” in On Curating (21), http://www.on-curating.org/issue-21-reader/notes-on-exhibition-history-in-curatorial.
• Weibel, P., Buddensieg, A. (eds.), (2007) Contemporary art and the museum: a global perspective.  Ostfildern : Hatje Cantz Verlag.

Υποχρεωτικό μάθημα

Α΄ Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκων με το Πρόγραμμα Απόκτησης Ακαδημαϊκής Εμπειρίας

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα επικεντρώνεται στην ιστορία της έκθεσης έργων τέχνης. Χρονικά αφορά στην περίοδο από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Εξετάζει τον ρόλο των εικαστικών εκθέσεων στην προβολή, διακίνηση και αγορά της τέχνης σε όλη αυτή τη  χρονική διάρκεια. Παράλληλα, θέτει ερωτήματα σχετικά με τη σχέση της ιστορίας της τέχνης και των εκθέσεων και τον ρόλο που έπαιξαν οι τελευταίες στις συζητήσεις για το στιλ και το περιεχόμενο της τέχνης. Εξετάζει, τέλος, τη σχέση εκθέσεων και κρατικών πολιτικών ή ιδιωτικών πρωτοβουλιών.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση να:

- αποδεικνύουν τις ιστορικές γνώσεις τους σχετικά με τις εκθέσεις και τις εκθεσιακές πρακτικές στην Ευρώπη και ευρύτερα τον δυτικό κόσμο από τα μέσα του 19ου αιώνα και εξής.

- εντοπίζουν και να συζητούν τις αλλαγές που σημειώνονται σε κοινωνικό, οικονομικό, ιδεολογικό και θεσμικό επίπεδο και που αφορούν στην εν λόγω περίοδο σε σχέση με την οργάνωση εκθέσεων και το εκθεσιακό φαινόμενο εν γένει.

- διαμορφώνουν και να εκφράζουν κρίση σχετικά με τη σημασία της ιστορίας και της λειτουργίας των μουσειακών και εκθεσιακών αναπαραστάσεων.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες  ικανότητες:

• Προφορική παρουσίαση της ιστορίας των εκθέσεων
• Κριτική ανάλυση και ερμηνεία των εκθεσιακών αναπαραστάσεων
• Δυνατότητα να ερευνά, να οργανώνει, να αξιολογεί και να επικοινωνεί δεδομένα και θεωρίες που σχετίζονται με συγκεκριμένα ερωτήματα που θέτει μία έκθεση.
• Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης.

Λέξεις κλειδιά:

Εκθέσεις έργων τέχνης, ιστορία εκθέσεων, μουσειακές και εκθεσιακές αναπαραστάσεις, ο κόσμος της τέχνης, ο ρόλος του επιμελητή, παρουσίαση εκθεμάτων

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες Θεματικές περιοχές:

1. Η ιστορία των εκθέσεων σαν ιστορία ενός πεδίου επιθυμίας με κέντρο την όραση και τη «μοντέρνα» επιστήμη.

Οι Μεγάλες Διεθνείς Εκθέσεις και η σχέση τους με την εξέλιξη των μουσείων και των εκθέσεων τέχνης.

Η ιστορία της τέχνης ως επιστημονικός κλάδος και η σχέση της με τις εικαστικές εκθέσεις.

2. Εκθέσεις τέχνης εντός και εκτός της Ακαδημίας.

Από τα ακαδημαϊκά Salon στις σύγχρονες εκθέσεις.

Η δημιουργία του «κόσμου της τέχνης»: η αγορά, οι γκαλερί, οι σύγχρονες εξελίξεις.

3. Τρόποι παρουσίασης εκθεμάτων.

Από τον ακαδημαϊκό στον σύγχρονο τρόπο παρουσίασης.

4. Εκθέσεις-σταθμοί στην ιστορία της μοντέρνας τέχνης: Μια επιλογή.

• Sonderbund Kunstausstelung, Κολωνία 1912
• The Armory Show, Νέα Υόρκη, 1913
• Entartete Kunst, Μόναχο, 1937
• Exposition Internationale du Surréalisme, Παρίσι 1938
• Πρώτη Gutai Art Exhibition, Τόκιο 1955
• 1η dOCUMENTA, Κάσελ 1955
• This is Tomorrow, Λονδίνο 1956
• Live in Your Head: When Attitudes Become Form, Βέρνη 1969
• Magiciens de la Terre, Παρίσι 1989

5. Εκθέσεις και πολιτιστική διπλωματία: Η ελληνική περίπτωση (δεκαετία 1960).

Βυζαντινή Τέχνη – Τέχνη Ευρωπαϊκή, 1964

Παναθήναια γλυπτικής, 1965

6. Ο ρόλος των εκθέσεων στη συγκρότηση της σύγχρονης τέχνης

Προσδιορισμός της έννοιας της σύγχρονης τέχνης

Περιοδικές εκθέσεις και διοργανώσεις σύγχρονης τέχνης

Η ιστορία των Μπιενάλε: από τη Βενετία και τα εθνικά περίπτερα στις «παγκόσμιες» Μπιενάλε

7. Επιμέλεια και σύγχρονη τέχνη

 Η διαμόρφωση της έννοιας της επιμέλειας μεταπολεμικά – εμπλεκόμενοι θεσμοί

Ο ρόλος του ανεξάρτητου επιμελητή και η κριτική του θεσμού

Από την παντοδυναμία του επιμελητή στα συνεργατικά μοντέλα

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων.

Επίσης, αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ανάπτυξη μαθήματος

Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου πραγματοποιούνται:

- Διαλέξεις-παρουσιάσεις θεωρητικού και εργαστηριακού χαρακτήρα

- Επιλογή θεμάτων από τους/τις φοιτητές/τριες και ανάπτυξη της έρευνάς τους

- Συναντήσεις (tutorials) φοιτητών/τριών και διδασκόντων

- Μελέτη σε ομάδες για επεξεργασία των πληροφοριών που παρέχονται

- Τελική παράδοση  εργασίας εξαμήνου, με σύντομη παρουσίαση.

Διεξαγωγή μαθήματος

-Στην τάξη

-Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• AICA (τ. 4), To έργο της επιμέλειας, Αθήνα, 2011.
• Altshuler Bruce, The Avant-Garde in Exhibition, New Art in the 20^th Century, Los Angeles, London: University of California Press, 1994
• Altshuler Bruce, Biennials and Beyond: Exhibitions that Made Art History: 1962- 2002, Phaidon Press, 2013.
• Altshuler Bruce, Salon to Biennial - Exhibitions that Made Art History, 1863-1959, Phaidon Press, 2008
• Avgita Louisa, “The Balkans does not exist”, Third Text, ειδικό τεύχος “Balkans”, 21, 2, Μάρτιος 2007
• Avgita Louisa, “The Rewriting of Art History as Art: Mapping the ‘East’” στο Maria Oriskova (ed.), Curating ‘Eastern Europe’ and Beyond: Art Histories through the Exhibition, Frankfurt am Main, Bratislava: Peter Lang, Veda, 2013
• Avgita Louisa, “What is there to be learnt from Athens? Documenta 14 and the colonisation of history”, στο Marco Folin και Rosa Tamborrino (επιμ.), Multiethnic cities in the Mediterranean World. History, Culture, Heritage, ηλεκτρονική έκδοση, AISU International, 2019
• Belting Hans, Andrea Buddensieg και Peter Weibel, The Global Contemporary and the Rise of New Art Worlds, Karlsruhe & Cambridge, MA: ZKM & The MIT Press, 2013
• Bishop Claire, Radical Museology or, What’s ‘Contemporary’ in Museums of Contemporary Art? London: Koenig Books, 2013
• Ferguson Bruce W., Greenberg Reesa, Nairne Sandy (eds), Thinking About Exhibitions, London: Routledge, 1996
• Hοοper-Greenhill Eilean, Τo Μουσείο και οι πρόδρομοί του, (Museums and the Shaping of Knowledge). [Μτφ. Ανδρέα Παππά] Αθήνα: Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, 2006.
• Obrist Hans Ulrich and April Elizabeth Lamm, Everything You Always Wanted to Know About Curating* But Were Afraid to Ask, 2011.
• Obrist Hans Ulrich, A brief history of curating, 2008.
• O'Neill Paul, 'The Culture of Curating and the Curating of Culture(s), MIT Press, 2012.
• Serota Nicholas. Εμπειρία ή ερμηνεία: Το δίλημμα των μουσείων μοντέρνας τέχνης, Αθηνα, Άγρα, 2012
• Staniszewski Mary Anne, The Power of Display: A History of Exhibition Installations at the Museum of Modern Art, The MIT Press, 1998.
• Αδαμοπούλου Αρετή, «Τα Παναθήναια Γλυπτικής του 1965», Δωδώνη, Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τεύχ. 33, 2004, σ. 249-300. https://uoi.academia.edu/adamopoulouareti
• Αδαμοπούλου Αρετή, «Τέχνη και εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα στη δεκαετία του 1960», στο Ν. Δασκαλοθανάσης (επιμ.), Β’ Συνέδριο Ιστορίας της Τέχνης, Προσεγγίσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας από την Αναγέννηση έως τις μέρες μας, Αθήνα: Νεφέλη, 2008, σ. 233-248. https://uoi.academia.edu/adamopoulouareti
• Αδαμοπούλου Αρετή, Τέχνη και ψυχροπολεμική διπλωματία. Διεθνείς εκθέσεις τέχνης στην Αθήνα, 1950-1967, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2019.
• Αυγήτα Λουίζα, «Τι κάνει τα Βαλκάνια σήμερα τόσο αλλιώτικα, τόσο ελκυστικά; Οι μεταμορφώσεις των Βαλκανίων στις εκθέσεις σύγχρονης τέχνης», στο Λία Γυιόκα (επιμ.), Μουσεία 06: Διαλέξεις και μελέτες για τις πολιτισμικές σπουδές και τις εικαστικές τέχνες, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Ζήτη, 2012.

Υποχρεωτικό μάθημα

Α’ Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκων με το  Πρόγραμμα Απόκτησης Ακαδημαϊκής Εμπειρίας  (ΕΣΠΑ)

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα «Εκθέσεις και Εκπαίδευση» στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με την έννοια και το περιεχόμενο του μουσείου (μαθησιακός και εκπαιδευτικός ρόλος) και της (μουσειακής) έκθεσης. Το μάθημα αναφέρεται στον επιστημονικό κλάδο της μουσειακής εκπαίδευσης ή μουσειοπαιδαγωγικής και στοχεύει να εξοικειώσει τους φοιτητές με τη σημασία και τα χαρακτηριστικά της σε θεωρητικό και σε πρακτικό επίπεδο. Μέσα από εκθεσιακά παραδείγματα, μελέτες περίπτωσης, έρευνες εμπειρίας  επισκεπτών, εκδρομών και φιλοξενούμενων ομιλητών – ερευνητών διερευνάται  ο μαθησιακός ρόλος των εκθέσεων και οι τρόποι αξιοποίησης και προβολής τους σε συνδυασμό με τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ψηφιακές τεχνολογίες.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση:

- Να συνδέουν τις έννοιες «μουσείο», «εκπαίδευση» και «μουσειοπαιδαγωγική» και να αντιλαμβάνονται το μαθησιακό ρόλο του μουσείου ως χώρου άτυπης εκπαίδευσης.

- Να εξοικειωθούν με ζητήματα που αφορούν στον τρόπο αξιοποίησης (εκπαιδευτικά)  μιας έκθεσης, στο περιεχόμενο αυτής και στον τρόπο που υλοποιείται ο αφηγηματικός χαρακτήρας της.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες  ικανότητες:

• Κριτική ανάλυση και ερμηνεία των εκθέσεων για εκπαιδευτική αξιοποίηση.

• Ανάπτυξη ιδεών και προτάσεων, τεκμηριωμένων με γνώσεις, για τη δημιουργία ενός μουσειοπαιδαγωγικού προγράμματος και ικανότητα υλοποίησης αυτού.
• Προαγωγή της ελεύθερης και δημιουργικής σκέψης όσον αφορά στο πεδίο των εκθέσεων και ικανότητα αξιολόγησης αυτών (μέσα από θεωρητικό πλαίσιο και έρευνες εμπειρίας επισκεπτών).

Λέξεις κλειδιά:

μαθησιακός και εκπαιδευτικός ρόλος μουσείων και εκθέσεων, μουσειοπαιδαγωγική, τυπική και άτυπη εκπαίδευση, εκπαιδευτικά προγράμματα, ψηφιακές τεχνολογίες

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες θεματικές περιοχές:

1. Εισαγωγή στην έννοια του μουσείου και ιστορική αναδρομή.
2. Το νομικό πλαίσιο των μουσείων και η μουσειακή δεοντολογία.
3. Εκπαίδευση και μουσείο: Εισαγωγή στις θεωρίες μάθησης.
4. Θεωρίες επικοινωνίας στο μουσείο και ερμηνευτικές προσεγγίσεις εκθεμάτων.
5. Εισαγωγή στην μουσειοπαιδαγωγική ως επιστημονικό πεδίο στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο.
6. Αξιολόγηση μουσείων και εκθέσεων.
7. Μεθοδολογικά εργαλεία και θεωρία για τα εκπαιδευτικά προγράμματα στα μουσεία.
8. Κατηγορίες κοινού και εκπαιδευτικά προγράμματα στα μουσεία
9. Η πράξη μέσα από παραδείγματα: Φτιάχνοντας ένα μουσειοπαιδαγωγικό πρόγραμμα.
10. Οι ψηφιακές τεχνολογίες στην υπηρεσία του μουσείου και της μάθησης.

Διεξαγωγή μαθήματος:

-Στην τάξη.

-Διοργάνωση επιτόπιων ασκήσεων σε εκθεσιακούς χώρους σε συνεργασία με προσκεκλημένους ομιλητές.

-Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές.

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεις.

Επίσης αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

• Αλεξάκη, Ε. (2002). «Το σύγχρονο μουσείο: εμπορικό κέντρο ή χώρος ουσιαστικής εκπαιδευτικής διαδικασίας». Στο Γ. Κόκκινος, Ε. Αλεξάκη (επιμ). Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή. Μεταίχμιο: Αθήνα 2002.
• Βουδούρη, Δ., (2003). Κράτος και Μουσεία, Το Θεσμικό Πλαίσιο των Αρχαιολογικών Μουσείων, Αθήνα : Σάκκουλας.
• Γκαζή, Α. (1999). Από τις μούσες στο μουσείο: Η ιστορία ενός θεσμού δια μέσου των αιώνων. Αρχαιολογία και Τέχνες, 70, 39-46.
• Γκαζή, Α. & Νικηφορίδου, Α. (2004). Κείμενα για μουσεία και εκθέσεις. Προβληματισμός, μεθοδολογίας, μελέτη περίπτωσης. Museology, International Scientific Electronic Journal, 2. Διαθέσιμο στο: https://docplayer.gr/4610670-Keiuena-gia-uoyseia-kai-ektheseis-provliuatisuos-uethodologia-ueleti-periptosis.html
• Ιωαννίδη, Β. (2005).  «Μουσεία και κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες. Η περίπτωση ατόμων με ειδικές ανάγκες: προβληματική, δυνατότητες, εφαρμογές». Νέα Παιδεία, 114 σελ.  43-54.
• Καλογιάννη, Α., (2015). Αξιοποιώντας παιδαγωγικά τις επισκέψεις σε Μουσεία. Η περίπτωση του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Museumedu, (1), 115-134.
• Μιχαηλίδου, Μ., (2002).  «Μουσείο: πορεία και προοπτικές προς τον 21ο αιώνα» στο: Γ. Κόκκινος, Ε. Αλεξάκη (επιμ.), Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη Μουσειακή αγωγή. Αθήνα: Μεταίχμιο.
• Νάκου, Ε., (2000). Ιστορική Γνώση και Μουσείο. Μνήμων, τ. 22, 221-237.
• Νικονάνου, Ν. (2005). Ο ρόλος της μουσειοπαιδαγωγικής στα σύγχρονα μουσεία. Τετράδια Μουσειολογίας, 2.
• Νικονάνου, Ν. (2010). Μουσειοπαιδαγωγική, Από τη θεωρία στην πράξη, 4^η εκδ. (2013) Αθήνα: Πατάκης.
• Νικονάνου, Ν., Μπούνια, Α., Φιλιππουπολίτη, Α., Χουρμουζιάδη, Α., Γιαννούτσου, Ν. (επιμ.). (2015). Μουσειακή Μάθηση και Εμπειρία στον 21^ο Αιώνα. Αθήνα:  Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο: https://repository.kallipos.gr/handle/11419/712
• Παπαϊωάννου Γ., Στεργιάκη Α. (2013). Σχολείο – Μουσείο – Ψηφιακός Κόσμος Σύνθεση Ψηφιακού Μουσειακού Χώρου με Συνεπιμέλεια Μαθητών και Εκπαιδευτικών. Ρόδος: Εύδημος.
• Πάσχου, Σ., Παπαϊωάννου, Γ. & Δεληγιάννης, Ι. (2017). Οι Πίνακες Συνομιλούν με Μαθητές και Επισκέπτες...: Πιλοτική Αξιολόγηση Ψηφιακής Εκπαιδευτικής Εφαρμογής Επαυξημένης Πραγματικότητας στην Κερκυραϊκή Πινακοθήκη του Δήμου Κέρκυρας, Πρακτικά 3ου Πανελληνίου Επιστημονικού Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή, Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Εκπαίδευση, Κοινωνία και Πολιτική Παιδεία, IAKE, Ηράκλειο Κρήτης, 5-7 Μαΐου 2017, (σσ.420 – 430). Ηράκλειο: ΙΑΚΕ.
• Σολομών, Ε. (2012). Τα μουσεία ως αντικείμενα. Αναζητώντας τρόπους προσέγγισης. Στο Ε. Γιαλούρη (επιμ.), Υλικός Πολιτισμός. Η ανθρωπολογία στη χώρα των πραγμάτων. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
• Φιλιππουπολίτη, Α. (2015). Εκπαιδευτικές θεωρίες και μουσειακή μάθηση. Στο: Μουσειακή Μάθηση και Εμπειρία στον 21^ο Αιώνα, Νικονάνου, Ν., Μπούνια, Α., Φιλιππουπολίτη, Α., Χουρμουζιάδη, Α., Γιαννούτσου. (επιμ.). Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.

Ξενόγλωσση

• Bennett, Τ. (1995), The birth of the museum: history, theory, politics, London: Routledege.
• Bishop, C. (2014). Radical Museology Or, “What’s Contemporary” in Museums of Contemporary Art? rev. ed. London: Koenig Books.

• Hein, G. (1995). The Constructivist Museum. Journal for Education in Museums, vol.16, pp.21-23.
• Hein, G. E. (2004). John Dewey and museum education.
• Hooper - Greenhill, E., (1987).  Museums in Education: towards the end of the century. Ιn Ambrose T., Education in Museums - Museums in Education. Edinburgh: Scottish Museums Council – HMSO.
• Hooper-Greenhill, E., (1991). Museum and gallery education. Leicester: Leicester University Press.
• Hooper – Greenhill, E., (1992). Museums and the Shaping of Knowledge. London- New York:  Routledge.
• Hooper - Greenhill, E., (1999). «Education, communication and Interpretation: A critical pedagogy in museums», Hooper - Greenhill, E., (επιμ.) The educational role of the museum. London:  Routledge.
• Falk, J. H., Dierking, L. D. (1995).  ‘Public institutions for personal learning’ στο J. H. Falk, L.D. Dierking (eds) Public institutions for personal learning, Establishing a Research Agenda, American Association of Museums.
• Falk, J., H., & Dierking, L., D. (2000). Learning from museums: Visitor experience and the making of meaning. New York: Altamira Press.
• Gammon, B. (2001). Assessing learning in museum environments: A practical guide for museum evaluators. London: Science Museum.
• Garcia, B., (2012) What we do best: Making the case for the museum learning in its own right. Journal of Museum Education, 37(2), 47-55.
• Solomon, E. (2011). “Museums and the subversion of the exhibitionary order: Playing with Enlightenment values”. In Reference/Representation, 105-110. Athens: Futura Editions.

Υποχρεωτικό μάθημα

Β Εξάμηνο, Εαρινό

Διδάσκουσες: Κατερίνα Κοτζιά, Επικ. Καθηγήτρια, Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός

Κορίνα Φιλοξενίδου, Επικ. Καθηγήτρια, Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός - Σχεδιασμός Εσωτερικών Χώρων

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τον σχεδιασμό εκθέσεων ως επέκταση και ερμηνεία της εκθεσιακής επιμέλειας. Εστιάζει στην σημασία της αντίληψης του εκθεσιακού χώρου και χρόνου, καθώς και των περιορισμών και των δυνατοτήτων που προσφέρονται κάθε φορά. Στο πλαίσιο του μαθήματος μελετάται ο κρίσιμος ρόλος της αρχιτεκτονικής εγκατάστασης στην διαμόρφωση του εκθεσιακού περιβάλλοντος, μέσα από την ανάλυση σύγχρονων παραδειγμάτων και σχεδιαστικών προσεγγίσεων, συζητήσεις με φιλοξενούμενους ομιλητές, και ασκήσεις. Μέσα από τον σχεδιασμό μιας έκθεσης  διερευνώνται και δοκιμάζονται στην πράξη οι μέθοδοι και τα σχεδιαστικά εργαλεία ανάπτυξης της διαλεκτικής σχέσης επιμέλειας-σχεδιασμού και οργάνωσης της εκθεσιακής εμπειρίας.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές/τριες μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση:

-να αναγνωρίζουν εννοιολογικές μεταθέσεις στον χώρο

-να αντιλαμβάνονται το αντικείμενο και την γλώσσα του μουσειογραφικού σχεδιασμού ως μέσα επικοινωνίας του επιμελητικού έργου με το εκθεσιακό κοινό

-να γνωρίζουν τα βήματα του μουσειογραφικού σχεδιασμού, από την σύλληψη της κεντρικής ιδέας μέχρι την παραγωγή και να συνομιλούν σε δημιουργικό επίπεδο με όλο το φάσμα των ειδικών που εμπλέκονται στην υλοποίηση μιας έκθεσης.

-να αντιλαμβάνονται τα εκθέματα σε σχέση με τον τρισδιάστατο χώρο, σε σχέση με την κίνηση των επισκεπτών γύρω από αυτά καθώς και σε σχέση με τον εκθεσιακό χρόνο.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο/η φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες ικανότητες:

-Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων πληροφοριών που σχετίζονται με τον τρισδιάστατο χώρο και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του, με την χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών

-Σχεδιασμός και διαχείριση έργων

-Λήψη αποφάσεων

-Ομαδική εργασία

-Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον

-Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Λέξεις κλειδιά:

exhibition design, εφήμερη αρχιτεκτονική, αρχιτεκτονική εγκατάσταση, αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, μουσειογραφικός σχεδιασμός

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες Θεματικές περιοχές:

1.Η ερμηνεία του εκτιθέμενου υλικού και η επέκταση του νοήματος του στον χώρο.

2.Ο σχεδιασμός του εφήμερου. Το ζήτημα της διαχρονικότητας στον εκθεσιακό σχεδιασμό.

3.Η επιμελητική αφήγηση ως διαμορφωτής οργάνωσης του εκθεσιακού χώρου.

4.Ο παράγοντας του χρόνου στον σχεδιασμό εκθέσεων. Τα σενάρια της εκθεσιακής περιήγησης.

5.Η ανάπτυξη των γραφιστικών χώρου και η οπτική ταυτότητα της έκθεσης.

6.Ασφάλεια, προσβασιμότητα και λειτουργικότητα του εκθεσιακού περιβάλλοντος.

7.Τα διαδραστικά μέσα και ο ρόλος τους στην εκθεσιακή εμπειρία. Ο εκπαιδευτικός ρόλος των εκθέσεων.

8.Ψηφιακοί εκθεσιακοί τόποι.

9.Ο ρόλος του τεχνητού φωτισμού στην ανάδειξη των εκθεμάτων και στην ατμόσφαιρα της έκθεσης.

10.Η αξιοποίηση των αρχείων των μουσείων στην οργάνωση των εκθέσεων.

Ανάπτυξη μαθήματος

Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου πραγματοποιούνται:

- Διαλέξεις - παρουσιάσεις θεωρητικού και εργαστηριακού χαρακτήρα

- Σεμιναριακά workshop γύρω από τις θεματικές περιοχές

- Επιλογή θεμάτων από τους/τις φοιτητές/τριες και ανάπτυξη της έρευνάς τους

- Συναντήσεις (tutorials) φοιτητών/τριών και διδασκόντων

- Μελέτη σε ομάδες για επεξεργασία των πληροφοριών που παρέχονται

- Τελική παράδοση εργασίας εξαμήνου, με σύντομη παρουσίαση

Διεξαγωγή μαθήματος

-Εξ αποστάσεως εκπαίδευση και στην τάξη

-Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές.

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων.

Επίσης, αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη, καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

• Τζώρτζη, Κ., 2010. Η Χωρική Αρχιτεκτονική των Μουσείων. Αθήνα : Καλειδοσκόπιο .
• Τζώρτζη, Κ., 2013. Ο Χώρος στο Μουσείο. Η Αρχιτεκτονική συναντά τη Μουσειολογία. Αθήνα: Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.
• Τροβά, Β., Μανωλίδης, Κ. & Παπακωνσταντίνου, Γ., 2006. Η αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης. Αθήνα: Futura.

Ξενόγλωσση

• Dernie, D., 2007. Exhibition Design. London: Laurence King Publishing
• Falk, J. H. & Dierking, L. D., 2016. The Museum Experience Revisited. New York: Routledge.
• Feireiss, K. & Cohen, J.-L., 2001. The Art of Architecture Exhibitions. Rotterdam: NAI (Netherlands Architecture Institute).
• Hillier, B. & Tzortzi, K., 2006. A Companion to Museum Studies. Oxford: Blackwell.
• Kidd, J., 2013. Museums in the New Mediascape: Transmedia, Participation, Ethics. New York: Routledge.
• MacLeod, S., Austin, T. & Hale, J., 2018. The Future of Museum and Gallery Design: Purpose, Process, Perceptio Oxford: Routledge.
• Macleod, S., Hourston, L. & Hale, J., 2012. Museum Making. Narratives, Architectures, Exhibitions. New York: Routledge.
• Marincola, P., 2006. What Makes a Great Exhibition?. Philadelphia: Philadelphia Exhibitions Initiative, Philadelphia Center for Arts and Heritage.
• Staniszewski, M. A., 1998. The Power of Display: A history of Exhibition Installations at the Museum of Modern Art. Cambridge: MIT Press.

Επιλεγόμενο μάθημα

Β΄ Εξάμηνο, Εαρινό

Διδάσκων με το Πρόγραμμα Απόκτησης Ακαδημαϊκής Εμπειρίας  (ΕΣΠΑ)

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα «Στρατηγικές Επικοινωνίας με το κοινό/Στοιχεία Οικονομίας του πολιτισμού και πολιτιστικού management» αποτελεί μια εισαγωγή στους τρόπους υλοποίησης της επικοινωνιακής πολιτικής του μουσείου και του πολιτιστικού management.  Ασχολείται με θέματα που αφορούν σε μοντέλα επικοινωνίας και επαφής με το κοινό και τον επισκέπτη και στον τρόπο που τα μοντέλα αυτά αξιοποιούνται/υλοποιούνται. Στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με  στρατηγικές διοίκησης και διαχείρισης καταστάσεων του μουσείου και πολιτιστικών οργανισμών. Μέσα από την παρουσίαση μελετών περίπτωσης, την παρακολούθηση βίντεο, εκδρομές και συζητήσεις με φιλοξενούμενους ομιλητές-ερευνητές διερευνάται η σημασία της επικοινωνιακής πολιτικής του μουσείου και του πολιτιστικού management, οι τρόποι διασφάλισης και διαχείρισης πόρων που συμβάλλουν στη λειτουργία και τη βιωσιμότητα των οργανισμών, αλλά και η σημασία και συμβολή του διαδικτύου (ιστοσελίδες) και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην εκπλήρωση των στόχων και σκοπών των μουσείων.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση:

- Να κατανοούν τις συνθήκες (οικονομικές, κοινωνικές κ.λπ.), στο πλαίσιο των οποίων εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε το μάρκετινγκ των τεχνών και να γνωρίζουν στρατηγικές διοίκησης και διαχείρισης ενός μουσείου/εκθεσιακού οργανισμού.

- Να εξοικειωθούν με τα βήματα και τα μέσα σχεδιασμού επικοινωνιακής στρατηγικής και να προβαίνουν σε αποτίμηση των καλύτερων μέσων και τεχνικών προβολής.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες  ικανότητες:

• Αναγνώριση, κριτική ανάλυση και ερμηνεία της ιδιαίτερης φύσης του πολιτιστικού κοινού και αντίληψη περί της ετερογένειάς του (γνώση μεθόδων προσέλκυσης)

• Δυνατότητα σχεδιασμού, αλλά και ανάλυσης μιας έρευνας κοινού
• Κριτική αντίληψη της της σημασίας του branding για τους οργανισμούς αναφορικά με ζητήματα μάρκετινγκ, επίτευξης στόχων και επικοινωνιακής πολιτικής και προαγωγή της ελεύθερης σκέψης.

Λέξεις κλειδιά:

• Επικοινωνία, οικονομία του πολιτισμού, management, κοινό, μάρκετινγκ των τεχνών, έρευνας κοινού

branding

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες Θεματικές περιοχές:

1. Το μουσείο ως διοικούμενος οργανισμός.
2. Στρατηγικές διοίκησης. Χάραξη πολιτικής και λήψης αποφάσεων (decision-making).
3. Το μάρκετινγκ στις τέχνες και τον πολιτισμό.
4. Το κοινό του μουσείου και του πολιτισμού: το επίκεντρο του μάρκετινγκ.
5. Σχεδιασμός και έρευνα μάρκετινγκ στον πολιτισμό.
6. Η (μουσειακή - πολιτιστική) εμπειρία και μοντέλα επικοινωνίας. Το branding των μουσείων.
7. Σχεδιάζοντας στρατηγικές επικοινωνίας: Μέσα και τεχνικές
8. Διαδικτυακό μάρκετινγκ. Ιστοσελίδες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης
9. Μουσεία, πολιτιστικός τουρισμός, φεστιβάλ
10. Κώδικες δεοντολογίας και κατευθυντήριες γραμμές: Χρήσιμο εργαλείο διαχείρισης και λήψης αποφάσεων

Ανάπτυξη μαθήματος

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων.

Επίσης αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

          Ελληνόγλωσση

• Μπιτσάνη, Ε. (2004). Πολιτισμική διαχείριση και περιφερειακή ανάπτυξη: Σχεδιασμός πολιτιστικής πολιτικής και πολιτιστικού προϊόντος. Αθήνα: Διόνικος.
• Τομάρας Π. (2000). Εισαγωγή στο Marketing και την έρευνα αγοράς. Αθήνα: Πολιτεία.

Ξενόγλωσση

• Berry, L.L., Carbone, L.P. & Haeckel, S.H. (2002). Managing the total customer experience. MIT Sloan Management Review, 43(3), 85-89.
• Chung, T. L., Marcketti, S., & Fiore, A. M. (2014). Use of social networking services for marketing art museums. Museum Management and Curatorship, 29(2), 188-205.
• Hill, L., O'Sullivan, C., O'Sullivan, T., & Whitehead, B. (2017). Creative arts marketing. UK: Routledge.
• Holt, D. B., & Holt, D. B. (2004). How brands become icons: The principles of cultural branding. USA: Harvard Business Press.
• Kotler, N. G., Kotler, P., & Kotler, W. I. (2008). Museum marketing and strategy: de-signing missions, building audiences, generating revenue and resources. USA: John Wiley & Sons.
• McLean, F. C. (1993). Marketing in museums: A contextual analysis. Museum Management and Curatorship, 12(1), 11-27.
• Metaxas, T., & Deffner, A. (2008). Marketing, management and promotion policies of city image: defining the role and the contribution of public museums in Greece. Technology in the Service of Cultural Heritage: Management, Education, Communication, 117-129.
• Mossberg, L. (2007). A marketing approach to the tourist experience. Scandinavian Journal of hospitality and tourism, 7(1), 59-74.
• Papaioannou, G. & Sfyridou, Ε. (2020). Addressing social media choices of top European museums: framework, realities, and trends. MW2020 Conference Online. Διαθέσιμο στο: https://mw20.museweb.net/paper/social-media-choices-of-top-european-museums-content-analysis-addressing-realities-and-trends-towards-multi-way-museum-communication-schemes/
• Rentschler, R. (2002). Museum and performing arts marketing: The age of discovery. The Journal of Arts Management, Law, and Society, 32(1), 7-14.
• Rentschler, R. (2004). Museum marketing: understanding different types of audiences. Arts marketing, 139-158.
• Schuller, B., Ganascia, J. G., & Devillers, L. (2016, May). Multimodal sentiment analysis in the wild: Ethical considerations on data collection, annotation, and exploitation. In Actes du Workshop on Ethics in Corpus Collection, Annotation & Application (ETHI-CA2), LREC, Portoroz, Slovénie.
• Tobelem, J. M. (1997). The marketing approach in museums. Museum management and Curatorship, 16(4), 337-354.
• Waltl, C. (2006). Museums for visitors: Audience development-A crucial role for successful museum management strategies. Intercom, 2006, 1-7.

Επιλεγόμενο μάθημα

Β;  Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκουσα: Εσθήρ Σολομών, Επικ. Καθηγήτρια, Μουσειολογία

Περιγραφή μαθήματος

Το  μάθημα  εξετάζει  τον  ρόλο  των  λαογραφικών  και  εθνογραφικών  συλλογών, μουσείων και εκθέσεων στην αναπαράσταση του πρόσφατου παρελθόντος, καθώς και στη συγκρότηση της συλλογικής μνήμης. Αξιοποιεί εργαλεία της μουσειολογίας, της κοινωνικής θεωρίας και της μουσειοπαιδαγωγικής προκειμένου να αναδείξει τον κοινωνικό,  ιδεολογικό και  εκπαιδευτικό χαρακτήρα των  μουσείων  αυτών στην Ελλάδα  και  το  εξωτερικό,  ενώ  ταυτόχρονα  προτείνει  τρόπους  αξιοποίησης  των μουσειακών δράσεων και εκθέσεων για τη διδασκαλία του λαϊκού πολιτισμού σε ποικίλες ομάδες κοινού.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση:

- Να κατανοούν τις ιστορικές, πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες ίδρυσης και λειτουργίας ενός λαογραφικού/ εθνογραφικού μουσείου.

- Να εξοικειωθούν με τις δυνατότητες τεκμηρίωσης, εκπαιδευτικής ερμηνείας και προβολής μιας λαογραφικής συλλογής.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες  ικανότητες:

• Κριτική ανάλυση και ερμηνεία λαογραφικών και εθνογραφικών εκθέσεων
• Αυτοδύναμη εργασία
• Ομαδική εργασία

Λέξεις κλειδιά:

Υλικός πολιτισμός, παραδοσιακές κοινωνίες, λαογραφία, εθνογραφία, κοινωνική ανθρωπολογία, κοινωνική μνήμη, τουρισμός, τέχνη, εκπαίδευση, οικομουσεία, τεχνολογικά μουσεία, μουσεία πόλης, προφορική ιστορία, άυλη πολιτιστική κληρονομιά

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες θεματικές περιοχές:

1. Λαογραφικά/εθνογραφικά μουσεία, μνήμη και κοινωνική ταυτότητα
2. Ερμηνευτικές προσεγγίσεις του υλικού πολιτισμού και η σημασία τους στον χώρο της επιμέλειας λαογραφικών και εθνογραφικών συλλογών
3. Τρόποι αναπαράστασης και διαχείρισης της πολιτισμικής ετερότητας: Εθνογραφικά μουσεία και μετα-αποικιακή θεωρία (post-colonial theory)
4. Λαογραφικά μουσεία και τοπικές κοινωνίες: μνήμη, ταυτότητα και κοινωνική ενδυνάμωση.
5. Λαογραφικά μουσεία και οικονομικές παράμετροι: Τουρισμός, οικοτουρισμός, ανάπτυξη, αειφορία
6. Ιστορία και σημασία των οικομουσείων
7. Ιστορία και σημασία των θεματικών και τεχνολογικών μουσείων
8. Από τη θεωρία στην πράξη: νομικό και διαχειριστικό πλαίσιο λειτουργίας των λαογραφικών μουσείων
9. Μουσειακές πρακτικές: συλλογή, συντήρηση και διαχείριση λαογραφικού υλικού
10. Το θεσμικό και νομικό πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας των λαογραφικών μουσείων. Σχετικές επιτροπές του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων. Διεθνείς συναντήσεις, συνέδρια και προγράμματα για τον ρόλο και τη δραστηριότητα των εθνογραφικών μουσείων
11. Από την υλικότητα στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά: ζητούμενα, αντιφάσεις και νέα δεδομένα
12. Νέες τάσεις στην έκθεση λαογραφικών και εθνογραφικών συλλογών
13. Ο ρόλος της προφορικής ιστορίας στα σύγχρονα λαογραφικά μουσεία
14. Λαογραφικά μουσεία και τέχνη.
15. Εκθέσεις σύγχρονης τέχνης σε διάλογο με τις μόνιμες συλλογές των μουσείων.
16. Λαογραφικά/εθνογραφικά μουσεία και εκπαίδευση σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο: σε αναζήτηση ενός νέου ρόλου
17. Μουσειοπαιδαγωγική, θεωρίες μάθησης, μορφές άμεσης και έμμεσης επικοινωνίας στον (και με αφορμή τον) χώρο των λαογραφικών μουσείων
18. Λαογραφικά μουσεία και διαπολιτισμική εκπαίδευση
19. Διδακτική του λαϊκού πολιτισμού και μουσείο: διεπιστημονικές μουσειοπαιδαγωγικές προτάσεις.

Ανάπτυξη μαθήματος

-Στην τάξη.

-Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές.

-Τελική παράδοση  εργασίας εξαμήνου, με σύντομη παρουσίαση.

-Το μάθημα περιλαμβάνει επίσης επισκέψεις σε λαογραφικά μουσεία και συλλογές στην Ήπειρο, συζητήσεις με εκπροσώπους της διοίκησής τους (επιμελητές εκθέσεων, μέλη διοικητικών συμβουλίων, λαογραφικών συλλόγων, συλλέκτες, δωρητές εκθεμάτων κ.ά., καθώς και σειρά σεμιναρίων με προσκεκλημένους ομιλητές.

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 6.000-7.000 λέξεων.

Επίσης, αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Βούρη Σ., «Μουσείο και συγκρότηση εθνικής ταυτότητας», στο Κόκκινος Γ., Αλεξάκη Ε. (επιμ.), Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη μουσειακή αγωγή, εκδ. Μεταίχμιο.
• Γκαζή Α., «Διαδράσεις της μνήμης στο μουσείο», στο Ίρις, μελέτες στη μνήμη της καθ. Αγγελικής Πιλάλη-Παπαστερίου, επιμ. Μερούσης Ν., Στεφανή Ε., Νικολαϊδου Μ., εκδ. Κορνηλία Σφακιανάκη.
• Γκαζή Α., «Μουσεία και επισκέπτες στην εποχή της «βιομηχανίας» της μνήμης», στο Μπούσχοτεν Ρ., Βερβενιώτη Τ., Μπάδα Κ., Νάκου Ε., Πανταζής Π., Χατζαρούλα Π. (επιμ.), Γεφυρώνοντας τις γενιές: διεπιστημονικότητα και αφηγήσεις ζωής στον 21^ο αιώνα, Προφορική ιστορία και άλλες βιο-ιστορίες, Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου, Ένωση προφορικής ιστορίας, Βόλος 2013.
• Δεδικούση Σ., Λαογραφικό Μουσείο Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Μουσειολογική και μουσειογραφική πρόταση επανέκθεσης των μόνιμων συλλογών του, διπλωματική εργασία, Ιωάννινα 2017.
• Δερμιτζάκης Μ., Τριανταφύλλου Μ., «Το πανεπιστημιακό μουσείο. Χαρακτήρας και λειτουργία» στο Σκαλτσά Μ., (επιμ.), Η μουσειολογία στον 21^ο αιώνα, θεωρία και πράξη, Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου Θες/κη 21-24 Νοεμβρίου 1997, εκδ. Εντευκτηρίου, Θεσ/κη 2001
• Μπάδα Κ., «Η εθνογραφική προοπτική του Δ. Σ. Λουκάτου μέσα από το λαογραφικό μουσείου του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων», Πρακτικά επιστημονικής ημερίδας με θέμα: Ο Δ. Λουκάτος και η ελληνική λαογραφία, Παν/μιο Ιωαννίνων.
• Μπάδα Κ., «Η ιστορία και η μνήμη του κόσμου της χειροτεχνικής εργασίας στον ορεινό χώρο. Ασημουργοί και έργα», Πρακτικά Συνεδρίου με θέμα «Τοπικές κοινωνίες στον θαλάσσιο και ορεινό χώρο στα Νότια Βαλκάνια, 18^ος-19^ος αιώνας, Κέρκυρα 24-26 Μαΐου 2012, Εκδ. Ιόνιο Παν/μιο και Δήμος Κερκυραίων, 2014.
• Μπάδα Κ., «Πανεπιστημιακά μουσεία και συλλογές του λαϊκού πολιτισμού: Το παράδειγμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων», Εθνογραφικά 12-13, Ναύπλιο 2003.
• Μπούσχοτεν Ρ., «Η πόλη θυμάται, Το μουσείο Πόλης του Βόλου και η συμβολή της προφορικής μαρτυρίας στη συγκρότησή του», στο Νάκου Ε., Γκαζή Α., Η προφορική Ιστορία στα μουσεία και στην εκπαίδευση, εκδ. Νήσος, Αθήνα 2015.
• Μπούσχοτεν Ρ., «Προφορική ιστορία και Μουσεία πόλεων», ἐν Βόλῳ, τ. 22, 2006.
• Νάκου Ε., «Προκλήσεις ενός σύγχρονου πολιτιστικού εκπαιδευτικού ρόλου. Το μουσείο της πόλης του Βόλου», ἐν Βόλῳ, τ. 22, 2006.
• Νάκου Ε., «Προφορική ιστορία και εκπαίδευση, βασικά ζητήματα και προβληματισμοί», στο Νάκου Ε. & Γκαζή Α., Η Προφορική Ιστορία στα μουσεία και στην εκπαίδευση, εκδ. Νήσος, Αθήνα, 2015.
• Νάκου Ε., Μουσεία, ιστορίες και Ιστορία, εκδ. Νήσος, Αθήνα 2009.
• Νικηφορίδου Α. «Άνθρωποι και εργαλεία. Η ερμηνευτική προσέγγιση της νέας έκθεσης του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης», Τετράδια Μουσειολογίας 2, 2005.
• Πάντζου Ν., «Φορείς τραυματικής Μνήμης: Το Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη στην Αθήνα», Τετράδια Μουσειολογίας 7, 2010.
• Σολομών Ε., «Μουσεία και προφορικές μαρτυρίες: ενδυναμώνοντας μνήμες και σχέσεις» στο Μπούσχοτεν Ρ., Βερβενιώτη Τ., Μπάδα Κ., Νάκου Ε., Πανταζής Π., Χατζαρούλα Π.(επιμ.), Γεφυρώνοντας τις γενιές: διεπιστημονικότητα και αφηγήσεις ζωής στον 21^ο αιώνα, Προφορική ιστορία και άλλες βιο-ιστορίες, Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου, Ένωση προφορικής ιστορίας, Βόλος 2013.
• Σολομών Ε., «Τα μουσεία ως ‘αντικείμενα’. Αναζητώντας τρόπους προσέγγισης», στο Γιαλούρη Ε., Υλικός Πολιτισμός. Η ανθρωπολογία στη χώρα των πραγμάτων, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2012.
• Χατζηνικολάου Τ., «Μνήμη και ανάμνηση. Για μια νέα προσέγγιση των μουσειακών συλλογών» στο Νάκου Ε. & Γκαζή Α., Η Προφορική Ιστορία στα μουσεία και στην εκπαίδευση, εκδ. Νήσος, Αθήνα, 2015.

Επιλεγόμενο μάθημα

Β’ Εξάμηνο, Εαρινό

Διδάσκουσα: Βικτώρια Φερεντίνου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Θεωρία της Τέχνης

Περιγραφή Μαθήματος

Στόχος του μαθήματος είναι να διερευνήσει μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα τη σύμπραξη θεωρίας, κριτικής και τέχνης στο πλαίσιο του επιμελητικού έργου διεθνών καλλιτεχνικών διοργανώσεων. Θα εξετασθούν διαφορετικές επιμελητικές προσεγγίσεις αλλά και η αλληλεπίδραση σύγχρονης τέχνης και θεωρητικού λόγου περί τέχνης στο επιμελητικό εγχείρημα. Μέσα από τις διαλέξεις οι φοιτητές θα είναι σε θέση να κατανοήσουν τη μεταβαλλόμενη νοηματοδότηση της τέχνης, τη σχέση θεωρίας και καλλιτεχνικής πρακτικής αλλά και το ρόλο του επιμελητή στην άρθρωση ενός κριτικού λόγου που μετατρέπει τον εκθεσιακό χώρο σε ένα «εργαστήριο», όπου η θεωρία μετουσιώνεται σε εμπειρία.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα:

-εξοικειωθούν με τις εξελίξεις στη σύγχρονη τέχνη και τους τρόπους που διαμορφώνει αλλά και διαμορφώνεται από την επιμελητική πρακτική

- μπορούν να εμβαθύνουν στα εργαλεία ερμηνείας, ανάλυσης και κριτικής που προσφέρει η θεωρία της τέχνης στην επιμέλεια εκθέσεων

- μπορούν να αναστοχαστούν γύρω από το φαινόμενο των μεγάλων καλλιτεχνικών διοργανώσεων και τη λειτουργία του επιμελητικού λόγου στην επιμελητική πρακτική.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες ικανότητες:

-Κριτική ανάλυση και ερμηνεία του ρόλου της θεωρίας της τέχνης στη συγκρότηση του επιμελητικού λόγου

- Δυνατότητα να διερευνά και να αξιοποιεί έννοιες της σύγχρονης θεωρίας στην επιμελητική πρακτική

- Προαγωγή της ελεύθερης και επαγωγικής σκέψης όσον αφορά το πεδίο του επιμελητικού λόγου στις εκθέσεις σύγχρονης τέχνης

Λέξεις Κλειδιά

Σύγχρονη τέχνη, θεωρία της τέχνης, επιμελητικός λόγος, μεγάλες καλλιτεχνικές διοργανώσεις, ο ρόλος του επιμελητή-θεωρητικού, εκθεσιακές πρακτικές

Θεωρητικό Υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες θεματικές περιοχές

1. Η μεταπολεμική τέχνη και οι θεσμοί της. Ορισμοί: σύγχρονη τέχνη, μεταμοντερνισμός και τέχνη, τέχνη και παγκοσμιοποίηση, εναλλακτική νεωτερικότητα (altermodernism)
2. Μπιενάλε και σύγχρονη τέχνη
3. Ντοκουμέντα στο Κάσελ: ιστορία, θεωρία, κριτική
4. Ο καλλιτέχνης ως επιμελητής
5. Ο θεωρητικός ως επιμελητής/θεωρία και επιμέλεια
6. Το πολιτικό στην επιμέλεια και τους θεσμούς της τέχνης/ σύγχρονη τέχνη και ακτιβισμός
7. Οι προκλήσεις της τεχνολογίας. Ψηφιακή εποχή και επιμέλεια ή το διαδίκτυο ως εκθεσιακός χώρος

Μελέτες περίπτωσης:

1. Η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης
2. Η Μπιενάλε Αθήνας
3. Η Ντοκουμέντα 14, Αθήνα-Κάσελ
4. Η Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων.

Επίσης, αξιολογείται η συμμετοχή του φοιτητή στην τάξη καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ανάπτυξη μαθήματος

Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου πραγματοποιούνται:

-Διαλέξεις-παρουσιάσεις θεωρητικού και εργαστηριακού χαρακτήρα

-Επιλογή θεμάτων από τους/τις φοιτητές/τριες και ανάπτυξη της έρευνάς τους

-Συναντήσεις (tutorials) φοιτητών/τριών και διδασκόντων

-Μελέτη σε ομάδες για επεξεργασία πληροφοριών που παρέχονται

-Τελική παράδοση εργασίας εξαμήνου και σύντομη παρουσίαση στο πλαίσιο του μαθήματος

Διεξαγωγή μαθήματος

-στην τάξη

-Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• ΑΙCA (τ. 4), To έργο της επιμέλειας,
• Altshuler Bruce, Biennials and Beyond: Exhibitions that Made Art History: 1962-2002, Phaidon Press, 2013.
• Βασιλείου, Κωνσταντίνος, Προς την τεχνολογία της τέχνης : Από τη μοντέρνα στη σύγχρονη τέχνη, Αθήνα, Πλέθρον, 2012.
• Carroll, Noel (ed.), Theories of Art today, The University of Wisconsin Press, 2000.
• Danto, Arthur, «Ο κόσμος της τέχνης», στο Πούλος, Παναγιώτης (επιμ.), Έννοιες της Τέχνης τον 20^ο αιώνα, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2006, 333-364.
• Demos, T. J., “Learning from documenta 14, Athens, Post-Democracy, and Decolonisation”, Third Text: Critical Perspectives on Contempοrary Art and Culture, http://thirdtext.org/demos-documenta
• Δημητρακάκη, Άντζελα, Τέχνη και παγκοσμιοποίηση : Από το μεταμοντέρνο σημείο στη βιοπολιτική αρένα, Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2013.
• Dubadze, Alexander and Suzanne Hudson, eds. Contemporary Art: 1989 to the Present. Wiley-Blackwell,  2013.
• Gardner, Anthony and Green Charles, Biennials, Triennials, and Documenta: The Exhibitions that created Contemporary Art, Willey Blackwell, 2016.
• Graham, Beryl and Sarah Cook, Rethinking Curating: Art after New Media, The MIT Press, 2010.
• Groys Boris, “Under the Gaze of Theory”, e-flux, No 35 (May), 2012, http://www.e-flux.com/journal/under-the-gaze-of-theory/
• Jones, Amelia (ed.), A Companion to Art since 1945, Blackwell, 2006.
• Καραμπά, Ελπίδα (επιμ.), «Curating» - Απόψεις για την επιμελητική δράση. Αθήνα, Εκδόσεις Futura, 2005.
• Karlholm, Dan, “Surveying Contemporary Art: Post-War, Postmodernism, and then what?”, Art History 32/4, Σεπτέμβριος
• Krauss, Rosalind, “The logic of the late Capitalist Museum” στο Farago and Donald Preziosi (eds), Grasping the World: The idea of the Museum, Ashgate 2004.
• Obrist, Hans Ulrich, A brief history of curating, Ringier and Les Presses du Reel, 2008.
• O'Doherty, Brian, and McEvilley Thomas, Inside the White Cube: The Ideology of the Gallery Space, University of California Press, 2000.
• O'Neill Paul, The Culture of Curating and the Curating of Culture(s), The MIT Press, 2012.
• Serota, Ν., Εμπειρία ή Ερμηνεία. Το δίλημμα των Μουσείων Μοντέρνας Τέχνης, Εκδόσεις Άγρα, 1999.
• Schubert, K., The Curator’s Egg: The evolution of the museum concept from the French Revolution to the present day, Ridinghouse, 2009.
• Smith, T., What is Contemporary Art, The University of Chicago, 2009.
• Σταυρακάκης, Γιάννης και Σταφυλάκης, Κωστής (2008). Το πολιτικό στη σύγχρονη τέχνη, Αθήνα: Εκκρεμές.
• Τσιάρα, Συραγώ (2021), Η Επιμέλεια του Βλέμματος. Σύγχρονη Τέχνη και Επιμελητική Πρακτική, Nήσος.
• Ο φιλόσοφος και ο επμελητής : Ένας διάλογος με τον Ζαν-Φρανσουά Λυοτάρ, Principia, 2011.
• Ζήκα, Φαίη (2013), Απορία Τέχνες και σκέψεις κατεργάζεται, Φιλοσοφικές έρευνες στην σύγχρονη τέχνη, Εκδόσεις Άγρα.

ΕΕΥ303 Εκθέσεις και νέες τεχνολογίες: ψηφιακά περιβάλλοντα μάθησης και εικονικοί κόσμοι. Ζητήματα ψηφιακής επιμέλειας συλλογών

Υποχρεωτικό μάθημα

Γ΄ Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκουσα: Αμαλία Φωκά, Επικ. Καθηγήτρια, Πληροφορική: Εφαρμογές Πολυμέσων για την Τέχνη

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με τις δυνατότητες που δημιουργούνται στα μουσεία και τις εκθέσεις από τις νέες τεχνολογίες. Ειδικότερα, εξετάζεται ο ρόλος της πληροφορίας και η Ψηφιακή Πολιτισμική Διαχείριση, η εμπειρία της επίσκεψης με νέες τεχνολογίες στο φυσικό και εικονικό κόσμο και η επιμέλεια και παρουσίαση έργων νέων μέσων.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση:

• Ικανότητα συμμετοχής στην κριτική και συζήτηση σχετικά με τις νέες τεχνολογίες στα μουσεία και τις εκθέσεις.
• Κατανόηση των εργαλείων και των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για την ψηφιακή πολιτισμική διαχείριση, επαύξηση της εμπειρίας της φυσικής και εικονικής επίσκεψης και την επιμέλεια και παρουσίαση έργων νέων μέσων.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες  ικανότητες:

• Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
• Λήψη αποφάσεων
• Αυτόνομη εργασία
• Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Λέξεις κλειδιά:

Νέες τεχνολογίες, επιμέλεια τέχνης νέων μέσων, εικονική επίσκεψη, Ψηφιακή Πολιτισμική Διαχείριση

Θεωρητικό υπόβαθρο

Στο μάθημα αυτό θα εξερευνηθούν οι δυνατότητες που δημιουργούνται στα μουσεία και τις εκθέσεις από τις νέες τεχνολογίες. Περιλαμβάνει τους παρακάτω κεντρικούς άξονες:

- Ο ρόλος της πληροφορίας και η Ψηφιακή Πολιτισμική Διαχείριση. Συστήματα διαχείρισης πληροφοριών και συλλογών από την εποχή της ψηφιοποίησης στην εποχή του διαδικτύου, των κινητών και κοινωνικών μέσων.

- Η επίσκεψη. Η έννοια της φυσικής και εικονικής επίσκεψης και η δημιουργία φυσικού και εικονικού κοινού. Η εμπειρία της επίσκεψης με νέες τεχνολογίες στο φυσικό και εικονικό κόσμο. H συμμετοχή του κοινού, η μάθηση και η δημιουργία νέου περιεχομένου από το κοινό.

- Τέχνη Νέων Μέσων. Η επιμέλεια και παρουσίαση έργων νέων μέσων. Η έννοια του αρχείου, της συλλογής και διατήρησης έργων που δεν μπορούν να υπάρχουν εκτός της τεχνολογίας που δημιουργήθηκαν.

Ανάπτυξη μαθήματος

- Διαλέξεις-παρουσιάσεις.

-Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές.

-Τελική παράδοση  εργασίας εξαμήνου, με σύντομη παρουσίαση.

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων.

Επίσης, αξιολογείται η συμμετοχή του φοιτητή στην τάξη καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Parry, Ross, ed. Museums in a digital age. Routledge, 2013. ISBN-10: 041540262X
• Christiane Paul, New Media in the White Cube and Beyond: Curatorial Models for Digital Art, University of California Press, 2009. ISBN-10: 0520255976
• Graham, Beryl, and Sarah Cook. Rethinking Curating: Art after New Media-Leonardo Books. The MIT Press, 2015. ISBN-10: 9780262528429
• Herminia Din, Phyllis Hecht, The Digital Museum: A Think Guide, American Alliance of Museums, 2007. ISBN-10: 1933253096
• Nicola Ricciardi, ed. Museums at the Post-Digital Turn, Mousse Publishing, 2019. ISBN 8867493523
• Oliver Grau, Janina Hoth and Eveline Wandl-Vogt, eds. Digital Art through the Looking Glass: New strategies for archiving, collecting and preserving in digital humanities, Edition Donau-Universität, 2019. ISBN: 978-3-903150-51-5
• Susana Smith Bautista, Museums in the Digital Age: Changing Meanings of Place, Community, and Culture, AltaMira Press, 2014. ISBN 978-0-7591-2412-7
• Ross Parry, Recoding the Museum: Digital Heritage and the Technologies of Change, Routledge, 2007. ISBN 0-203-34748
• Oliver Grau (ed.), Museum and Archive on the Move: Changing Cultural Institutions in the Digital Era, Walter De Gruyter GmbH, 2017. ISBN 978-3-11-052051-4
• Loic Tallon and Kevin Walker (eds), Digital Technologies and the Museum Experience: Handheld Guides and Other Media, AltaMira Press, 2008. ISBN 0-7591-1121-9
• Fiona Cameron and Sarah Kenderdine (eds), Theorizing Digital Cultural Heritage, The MIT Press, 2007. ISBN 978-0-262-03353-4
• Arnold Vermeeren, Licia Calvi, Amalia Sabiescu (eds), Museum Experience Design: Crowds, Ecosystems and Novel Technologies, Springer, 2018. ISBN 978-3-319-58549-9

Επιλεγόμενο μάθημα

Γ΄ Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκων με το Πρόγραμμα Απόκτησης Ακαδημαϊκής Εμπειρίας  (ΕΣΠΑ)

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με την επιμέλεια της σύγχρονης τέχνης μέσα από την παρουσίαση εκθεσιακών πρακτικών που εντοπίζουμε στον 21^ο αιώνα. Επιχειρείται η σκιαγράφηση του ειδικού ρόλου του επιμελητή και η γνωριμία των φοιτητών με τα στάδια που περιλαμβάνει η παραγωγή μίας εικαστικής έκθεσης. Πολύτιμα για μια τέτοια ανάλυση εργαλεία αντλούνται από ζητήματα που έχουν τεθεί από την μουσειακή και την εκθεσιακή ιστορία και θεωρία. Μεταξύ άλλων, εξετάζονται η αμφίδρομη και μακρά σχέση τέχνης και μουσειακής πράξης, η σημασία της παραγωγής νοήματος μίας έκθεσης αλλά και η σχέση επιμέλειας και κοινωνικού ακτιβισμού. Το μάθημα εμπλουτίζουν ομαδικές παρουσιάσεις, εργαστήρια σχεδιασμού και επισκέψεις σε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση:

- να εξοικειωθούν με σύγχρονες εκθεσιακές πρακτικές και το ρόλο του επιμελητή στην παραγωγής μίας έκθεσης

- να κατανοούν τα στάδια που περιλαμβάνει η δημιουργία μίας εικαστικής έκθεσης

- να ερμηνεύουν και να ερευνούν την επιμέλεια της σύγχρονης τέχνης όπως αυτή αποτυπώνεται στην τρέχουσα μουσειακή και εκθεσιακή πράξη

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες  ικανότητες:

• Κριτική ανάλυση και ερμηνεία των εκθέσεων σύγχρονης τέχνης
• Αυτοδύναμη εργασία
• Ομαδική εργασία
• Αναζήτηση ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας

• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Λέξεις κλειδιά:

σύγχρονη τέχνη, επιμελητής, παραγωγή εικαστικής έκθεσης, εκθεσιακή θεωρία, επιμελητικός λόγος, κοινωνικά δίκτυα

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες θεματικές περιοχές:

1. Εισαγωγή στην έννοια της επιμέλειας και του επιμελητή.
2. Η σύνδεση της τέχνης με το μουσείο και το αποτύπωμά της στην προσέγγιση της σύγχρονης τέχνης.
3. Η σημασία της ανάπτυξης διαλόγου ανάμεσα στο έργο και τον επισκέπτη.
4. Μουσειολογικός σχεδιασμός - Τα στάδια δημιουργίας μίας έκθεσης.
5. Η «αποδόμηση» του μουσειακού θεσμού και η στροφή στην κοινωνία.
6. Ο επιμελητικός λόγος. Τάσεις και «επιστροφές».
7. Οι καλλιτέχνες ως επιμελητές.
8. Επιμέλεια σύγχρονης τέχνης και κοινωνικός ακτιβισμός.
9. Ανάπτυξη κοινωνικών δικτύων, οικονομική κρίση και νέοι τρόποι εκθεσιακής παρουσίας και παραγωγής.
10. Γεωγραφική κινητικότητα και εικαστική δημιουργία.

Ανάπτυξη μαθήματος

-Στην τάξη.

-Διοργάνωση επισκέψεων και επιτόπιων ασκήσεων σε εκθεσιακούς χώρους.

-Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές.

-Τελική παράδοση  εργασίας εξαμήνου, με σύντομη παρουσίαση.

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων.

Επίσης,αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη, καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Ξενόγλωσση

• Adamopoulou, Areti and Esther Solomon, “Artists-as-Curators in Museums: Observations on Contemporary Wunderkammern”, THEMA: 4, 2016.
• Alberti, Samuel J. M. M., Nature and culture: Objects, disciplines and the Manchester Museum, Manchester and New York: Manchester University Press, 2009.
• Alpers, Svetlana, “The museum as a way of seeing”, in Ivan Karp and Steven D. Lavine (eds.) Exhibiting Cultures: The Poetics and Politics of Museum Display, Washington and London: Smithsonian Institution Press, 1991.
• Altshuler, Bruce, Biennials and Beyond: Exhibitions That Made Art History, 1962-2002, London: Phaidon Press, 2013.
• Anderson, Benedict, Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London: Verso, 1991.
• Andronicos, Manolis, The Greek Museums, Athens; New York: Ekdotike Athenon S.A., 1974.
• Arnold, Ken, Cabinets for the Curious: Looking Back at Early English Museums (Perspectives on collecting series), Aldershot; Burlington: Ashgate, 2006.
• Ashworth Jr., William B., “Natural History and the Emblematic World View”, in Donald Preziosi and Claire Farago, (eds.) Grasping the World, the Idea of the Museum (Histories of Vision series), Aldershot; Burlington: Ashgate, 2004.
• Barnes, Richard, Animal Logic (photographs by the author, essays by Jonathan Rosen and Susan Yelavich), New York: Princeton Architectural Press, 2009.
• Bennett, Tony, The Birth of the Museum: History, Theory, Politics, London; New York: Routledge, 2006.
• Bonnell, Jennifer and Roger Simon, “Difficult Exhibitions and Intimate Encounters”, in MUSEUM AND SOCIETY, 5, July 2007.
• Bourdieu, Pierre, Distinction:  A social critique of the judgement of taste (translated by Richard Nice), London: Routledge and Kegan Paul, 1984.
• Cannon-Brookes, Peter, “The nature of museum collections”, in Thompson, J. (ed.) Manual of Curatorship, London: Butterworth, 1984.
• Carbonell, Bettina M. (ed.) Museum Studies: An Anthology of Contexts. Malden, Oxford, Carlton: Blackwell Publishing, 2004.
• Charman, Helen and Michaela Ross, “Contemporary Art and the Role of Interpretation”, Tate Papers, no.2, Autumn 2004, TATE.
• Duncan Carol and Alan Wallach, “The Universal Survey Museum”, from Art History, in B. M. Carbonell’s (ed.) Museum Studies: An Anthology of Contexts, Malden, Oxford, Carlton: Blackwell Publishing, 2004 (1980).
• Fernie, Eric, Art History and It’s Methods: A Critical Anthology, Phaidon, 1995.
• Findlen, Paula, “The Museum: Its Classical Etymology and Renaissance Genealogy” in Donald Preziosi and Claire Farago, (eds.) Grasping the World: The Idea of the Museum, Aldershot and Burlington: Ashgate Publishing Limited, 2004.
• Findlen, P., “Masculine Prerogatives: Gender, Space, and Knowledge in the Early Modern Museum” in Peter Galison and Emily Thompson, (eds.) The Architecture of the Science, Cambridge; Massachusetts; London, England: The MIT Press, 1999.
• Findlen, Paula, Possessing Nature: Museums, Collecting, and Scientific Culture in Early Modern Italy, Berkeley: University California Press, 1994.
• Flower, William Henry, Essays on Museums and Other Subjects Connected with Natural History, London: MacMillan, 1898.
• Foucault, Michel, The Order of Things: An Archaeology of the Human Sciences (‘Les Mots et les Choses: Une Archéologie des Sciences Humaines’), London: Tavistock Publications, 1970.
• Fyfe, Gordon, “The Chantrey Episode: Art Classification, Museums and the State, c1870-1920” in S. Pearce, Art in Museum, The Athlone Press, 1995.
• Goodnow, Katherine and Haci Akman, (eds) Scandinavian Museums and Cultural Diversity, Museum of London and Berghahn Books, Oxford: 2008.
• Hallam, Elizabeth, Anatomy Museum: Death and the Body Displayed, London: Reaktion Books Ltd, 2016.
• Hamilakis, Yannis, The Nation and Its Ruins, Antiquity, Archaeology and National Imagination in Greece, Oxford; New York: Oxford University Press, 2007.
• Hudson, Kenneth, Museums of Influence, Cambridge; New York; New Rochelle; Melbourne; Sidney: Cambridge University Press, 1987.
• Hughes, Robert, “Joseph Cornell”, in Nothing if not Critical: Selected Essays on Arts and Artists. London, pp. 224-227.
• Hooper-Greenhill, Eilean, Museums and the Shaping of Knowledge, London: Routledge, 1992.
• Jenkins, Ian, The Parthenon Frieze, London: British Museum Press, 1994.
• Jones, Ian, Robert Macdonald and Darryl McIntyre, (eds) City Museums and City Development, Lanham; New York; Toronto; Plymouth, UK: Altamira Press,
• Jordanova, Ludmilla, “Museums: Representing the Real?” in George Levine, (ed.) Realism and Representation: Essays on the Problem of Realism in Relation to Science, Literature and Culture, Wisconsin; London: The University of Wisconsin Press, 1993.
• Impey, Oliver and Arthur MacGregor (eds.), The Origins of Museums: The Cabinet of Curiosities in Sixteenth -and Seventeenth-Century Europe, Oxford: Clarendon, 1985.
• Lagerkvist, Cajsa, “The Museum of World Culture: a “glocal” museum of a new kind” in Goodnow and Akman (eds), Scandinavian Museums and Cultural Diversity, 2008.
• Lord Barry and Gail Dexter Lord, (eds.) The Manual of Museum Exhibitions, Oxford: Altamira Press, 2001.
• Macdonald, Sharon, “Exhibitions of power and powers of exhibition: An introduction to the politics of display”, in The Politics of Display: Museums, Science, Culture. London and New York: Routledge, 1998.
• MacGregor, Arthur, Curiosity and Enlightenment, Collectors and Collections from the Sixteenth to the Nineteenth Century, New Haven and London: Yale University Press, 2007.
• MacGregor, Arthur, “The Ashmolean as a Museum of Natural History, 1683-1860”, 13 (2), Journal of the History of Collections, 2001.
• MacGregor, A., The Ashmolean Museum: a brief history of the Museum and its collections, Oxford; London: Ashmolean Museum; Jonathan Horne Publications, 2001.
• MacGregor, A., (ed.) Sir Hans Sloane: Collector, Scientist, Antiquary, London: British Museum Press; Alistair McAlpine, 1994.
• MacGregor, A., (ed.) Tradescant’s Rarities: Essays on the foundation of the Ashmolean Museum, 1683, with a catalogue of its surviving collections, Clarendon Press: Oxford, 1983.
• Macintyre Alasdair, After Virtue: A Study in Moral Theory, University of Notre Dame Press, 2007 (1981).
• Mack, John, The Art of small things, London: The British Museum Press, 2007.
• Mack, John, The Museum of the Mind: Art and Memory in World Cultures, London: British Museum Press, 2003.
• McClellan, Andrew, Inventing the Louvre: Art, Politics, and the Origins of the Modern Museum in Eighteenth-Century Paris, Cambridge; New York; Melbourne: Cambridge University Press, 1994.
• Miles, R. and M. B. Alt, ‘British Museum (Natural History): a New Approach to the Visiting Public’, Museums Journal, March 1979.
• O’ Doherty, Brian, Inside the White Cube, The Ideology of the Gallery Space, Santa Monica; San Francisco: The Lapis Press, 1986.
• Onians, John, Neuroarthistory: From Aristotle and Pliny to Baxandall and Zeki, New Haven and London: Yale University Press, 2007.
• Orbach, Catherine, “Ways of Looking Frameworks”, Tate Modern Teachers’ Kit, Tate Liverpool, 2002.
• Pearce, Susan, Art in Museums (New Research in Museum Studies, an International Series), London; Atlantic Highlands: The Athlone Press, 1995.
• Pearce, S., Museums, Objects and Collections: a Cultural Study, Leicester: Leicester University Press, 1992.
• Pomian, Krzysztof, Collectors and curiosities: Paris and Venice, 1500-1800 (translated by Elizabeth Wiles-Porter) Cambridge: Polity, 1990.
• RETHINK - Contemporary Art and Climate Change, art project and exhibition (a cooperation of National Gallery of Denmark, Den Frie Centre of Contemporary Art, Nikolaj Copenhagen Contemporary Art Center and the Alexandra Institute), www.rethinkclimate.org, accessed November 2009.
• Robinson, David M., Excavations at Olynthus, Part V: Mosaics, Vases and Lambs of Olynthus found in 1928 and 1931, Baltimore: John Hopkins Press, 1933.
• Serota, Nicholas, Experience or Interpretation: The Dilemma of Museums of Modern Art, Thames and Hudson, 2000.
• Stewart, Susan, On Longing: Narratives of the Miniature, the Gigantic, the Souvenir, the Collection. Durham, N.C.: London: Duke University Press, 2003.
• Thomson, Keith S., Treasures on Earth: Museums, Collections and Paradoxes, London: Faber and Faber, 2002.
• Torgovnich, Marianna, Gone Primitive: Savage Intellects, Modern Lives, Chicago; London: University of Chicago Press, 1990.
• Yanni, Carla, Nature’s Museums, Victorian Science and the Architecture of Display, New York: Princeton Architectural Press, 2005.Σκαλτσά, Ματούλα, Για την Μουσειολογία και τον Πολιτισμό, Εκδόσεις Εντευκτηρίου, 2007.

Ελληνόγλωσση

• Σκαλτσά, Ματούλα, (επ.) A Passage (κατάλογος της ομώνυμης έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης τον Μάιο του 2017, στο πλαίσιο των εργασιών του Διεθνούς Συμποσίου για την Μετανάστευση και τη Διασπορά («Greek Diaspora Fellowship Program»/ DRIMMI)
• Τζώνος, Πάνος,  Μουσείο και μουσειακή έκθεση, Εκδόσεις Εντευκτηρίου, 2015.

Επιλεγόμενο μάθημα

Γ΄ Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκων με το Πρόγραμμα Απόκτησης Ακαδημαϊκής Εμπειρίας  (ΕΣΠΑ)

Περιγραφή μαθήματος

Το μάθημα επικεντρώνεται στον σχεδιασμό, την κριτική προσέγγιση, ανάλυση και ερμηνεία αρχαιολογικών εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Χρονικά αφορά στην περίοδο από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Εξετάζει τον ρόλο των αρχαιολογικών εκθέσεων στην προσέγγιση και αναπαράσταση του παρελθόντος αλλά και ζητήματα κοινωνικής ταυτότητας, πρόσληψης και πολιτιστικής διαχείρισης. Παράλληλα, θέτει ερωτήματα σχετικά με τη σχέση των αρχαιολογικών εκθέσεων με τη σύγχρονη τέχνη, την εκπαίδευση και τον τουρισμό.  Εξετάζει, τέλος, τη σχέση αρχαιολογικών εκθέσεων και κρατικών πολιτιστικών πολιτικών, καθώς και ιδιωτικών πρωτοβουλιών.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση να:

- αποδεικνύουν τις γνώσεις τους σχετικά με τη λειτουργία, την οργάνωση, την ιστορία και την αξιολόγηση αρχαιολογικών εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό

- εντοπίζουν και να συζητούν τις αλλαγές που σημειώνονται σε κοινωνικό, οικονομικό, ιδεολογικό και θεσμικό επίπεδο και αφορούν την οργάνωση αρχαιολογικών εκθέσεων.

- διαμορφώνουν και να εκφράζουν κρίση σχετικά με  τη λειτουργία των αρχαιολογικών εκθεσιακών αναπαραστάσεων.

Γενικές ικανότητες στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ακόλουθες  ικανότητες:

• Κριτική ανάλυση, σχεδιασμός και ερμηνεία αρχαιολογικών εκθεσιακών αναπαραστάσεων.
• Δυνατότητα να ερευνά, να οργανώνει, να σχεδιάζει, να υλοποιεί, να αξιολογεί και να επικοινωνεί δεδομένα και θεωρίες που σχετίζονται με συγκεκριμένα ερωτήματα που θέτει μία αρχαιολογική έκθεση.
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Λέξεις κλειδιά:

Ιστορία αρχαιολογικών εκθέσεων, αναπαράσταση αρχαίων πολιτισμών, νοηματικός σχεδιασμός αρχαιολογικών εκθέσεων, αρχαιολογική πολιτική και διαχείριση, αρχαιολογική και εθνική ταυτότητα, θεσμικό πλαίσιο, δίκαιο

Θεωρητικό υπόβαθρο:

Το μάθημα καλύπτει τις ακόλουθες θεματικές περιοχές:

1. Η ιστορία των αρχαιολογικών εκθέσεων ως πεδίο έρευνας
2. Αρχαιολογικές εκθέσεις και ζητήματα αναπαράστασης του παρελθόντος (θεωρία υλικού πολιτισμού, κοινωνική θεωρία, μουσειολογικές προσεγγίσεις κλπ)
3. Τρόποι παρουσίασης εκθεμάτων (σε κλειστούς και ανοιχτούς χώρους):

Από τον ακαδημαϊκό στον σύγχρονο τρόπο παρουσίασης.

4. Εκθέσεις-σταθμοί στην ιστορία αρχαιολογικών εκθέσεων: Μια επιλογή
5. Αρχαιολογικές εκθέσεις και πολιτιστική διπλωματία
6. Ο ρόλος των εικαστικών εκθέσεων σε μουσεία αφιερωμένα στο παρελθόν
7. Επιμέλεια αρχαιολογικών εκθέσεων και θεσμικό πλαίσιο/ ζητήματα διαχείρισης και δικαίου
8. Αρχαιολογικές εκθέσεις και νέες τεχνολογίες
9. Αρχαιολογικές εκθέσεις, εκπαίδευση και σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων.

Επίσης, αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη, καθώς και η παρουσίαση των εβδομαδιαίων ασκήσεων στη μεταπτυχιακή ομάδα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Ξενόγλωσση

• Bruce W. Ferguson, Reesa Greenberg, Sandy Nairne (eds), Thinking About Exhibitions.
• Hall S. (ed) 1997, Representation, London, Sage Publications.
• Pearce S., (1999) «Μελετώντας τα μουσεία, Νέες ανάγκες και νέες προσεγγίσεις», περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες 70, σελ. 47-49.
• Solomon E. (2011), “Museums and the subversion of the exhibitionary order: Playing with Enlightenment values”, In Reference/Representation, 105-110. Athens: Futura Editions.
• Solomon E (2021), Contested Antiquity, Bloomington: Indiana University Press.

Ελληνόγλωσση

• Γκαζή Α., (1999), «Η έκθεση των Αρχαιοτήτων στην Ελλάδα, (1829-1909), Ιδεολογικές αφετηρίες- Πρακτικές προσεγγίσεις», περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες 73, σελ. 45-53.
• Μούλιου, Μ. (1999) «Από την ιστορία της αρχαιολογικής επιστήμης στην ανάγνωση μουσειακών εκθέσεων του παρελθόντος», περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες 73, σελ. 53-58.
• Νάκου, Ε. (2001), Μουσεία: εμείς, τα πράγματα και ο πολιτισμός: Από τη σκοπιά της θεωρίας του υλικού πολιτισμού, της μουσειολογίας και της μουσειοπαιδαγωγικής, Νήσος, Αθήνα.
• Νάκου, Ε. (2002), «Το επιστημολογικό υπόβαθρο της σχέσης Μουσείου, εκπαίδευσης και ιστορίας» στο Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή, Κόκκινος Γ. και Αλεξάκη Ε. (επιμ.), εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2002,  σελ. 115-128.
• Παπαγεωργίου Δ.,Μπούμπαρης Ν., Μυριβήλη Ε. (επιμ.) 2006, Πολιτιστική Αναπαράσταση, Αθήνα, Εκδ. Κριτική.
• Πλάντζος, Δ. (2009), «Η κιβωτός και το έθνος: Ένα σχόλιο για την υποδοχή του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 106, σ. 14-18.
• Σαλή Τ. (2006), Μουσειολογία 2.  Βασικές αρχές έκθεσης μουσειακών συλλογών: Παρουσίαση και ερμηνεία: Φωτισμός: Υποτιτλισμός: Σήμανση, Αθήνα.
• Σολομών Ε., Τα μουσεία ως 'αντικείμενα'. Αναζητώντας τρόπους προσέγγισης, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
• Merriman N. (1991), Beyond the Glass Case: The Past, the Heritage and the Public, Leicester: Leicester University Press.
• Φουκώ, M. (1986 [1966]), Οι λέξεις και τα πράγματα – Μια αρχαιολογία των επιστημών του ανθρώπου, Γνώση, Αθήνα.
• Χαμηλάκης, Γ. (2012 [2007]), Το έθνος και τα ερείπιά του – Αρχαιότητα, αρχαιολογία και εθνικό φαντασιακό στην Ελλάδα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα, σελ. 92,96
• Χουρμουζιάδου, Α. (2006), Το ελληνικό αρχαιολογικό μουσείο: Ο εκθέτης – Το έκθεμα – Ο επισκέπτης, Εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη.

Επιλεγόμενο μάθημα

Γ΄ Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκων με το Πρόγραμμα Απόκτησης Ακαδημαϊκής Εμπειρίας  (ΕΣΠΑ)

Περιγραφή μαθήματος

Κύρια πρόθεση είναι η επισκόπηση διαφορετικών περιπτώσεων ή ‘σεναρίων’ οργάνωσης επιμελητικού έργου και δημιουργίας νέων μουσειακών χώρων πρώτιστα, μόνιμων ή εφήμερων, με βάση μια σειρά από κυμαινόμενες παραμέτρους που σχετίζονται, ενδεικτικά, με την εκάστοτε συλλογή ή το υλικό προβολής, τη νοηματική βαρύτητα του επικοινωνιακού στόχου, το περιβάλλον ένταξης των εκδηλώσεων (πολιτισμικό, αστικό, γεωγραφικό ή πληθυσμιακό κ.α.), τις σχεδιαστικές προαιρέσεις ή αφετηρίες των εκάστοτε σχεδιαστών (επιμελητών ή και αρχιτεκτόνων του κτιρίου).

Παραδείγματα, ενδεικτικά, με έμφαση σε οικουμενικής εμβέλειας έργα, αποτελούν το Νέο Μουσείο Ακρόπολης στην Αθήνα, το Staatsgalerie της Στουτγάρδης, το Contemporary Arts Center στο Σινσιννάτι, το Μουσείο Pompidou στο Παρίσι, το Μουσείο Ολοκαυτώματος του Βερολίνου, το Μουσείο Kimbell Art Museum στο Fort Worth, τα μουσεία Guggenheim Νέας Υόρκης, Μπιλμπάο και Ντόχα, μεταξύ άλλων.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Καλύπτονται ζητήματα χωρικής αναπαράστασης των επιμελητικών προθέσεων, νοηματοδότησης αλλά και νοηματικής αναγωγής ή εξιστόρησης. Αναπτύσσονται πρακτικές διαστάσεις της οργάνωσης, σχεδίασης και λειτουργίας εκθεσιακών χώρων και εκδηλώσεων, αφηγηματικές τακτικές, ο ρόλος των μέσων επικοινωνίας (οπτικής, απτικής, ηχητικής ή άλλης), μέσα από την ανάλυση παραδειγμάτων και τη σύσταση νέων προτάσεων.

Ανάπτυξη μαθήματος

Το μάθημα προτείνεται με δύο αλληλένδετα σκέλη, (α) σεμιναριακό (θεωρίας-διαλέξεων) και (β) εργαστηριακό (σχεδιαστικό-συνθετικό). Ως αρχική τοποθέτηση, το σεμιναριακό σκέλος καταλαμβάνει το 40% και το εργαστηριακό 60% του συνολικού φόρτου εργασίας αλλά και του χρόνου συνάντησης στην τάξη. Ο συσχετισμός των δύο σκελών (ποια βαρύτητα έχει κάθε σκέλος) μπορεί να αναδιαμορφωθεί κατόπιν συζήτησης με διδάσκοντες και διαχειριστές του μεταπτυχιακού προγράμματος.

Α. Σεμιναριακό σκέλος:

Οι σπουδαστές/στριες ακολουθούν τα εκάστοτε αναγνώσματα (π.χ. θεωρίας, κριτικής έργου, ανάλυσης έργου), τις θεματικές και τις αντίστοιχες διαλέξεις. Συμμετέχουν με προφορικές αναφορές, παρουσιάσεις και συζητήσεις περί αυτών στην τάξη. Καταπιάνονται με τη συστηματική συγγραφή συνοπτικών δοκιμίων και εβδομαδιαίων επισκοπήσεων του υλικού που καλύπτει το μάθημα. Αναλαμβάνουν προσωπική πρωτοβουλία με την έρευνα περαιτέρω βιβλιογραφικών πηγών και τη σύνταξη σύντομων ερευνητικών κειμένων που ορίζουν θεματικά, σε συνεννόηση με τον διδάσκοντα. Εβδομαδιαίες αναθέσεις προφορικών παρουσιάσεων καλύπτουν τη συμμετοχή όλων των συμμετεχόντων.

Συγκεκριμένα, με στόχο την ενεργό συμμετοχή των φοιτητών και φοιτητριών στο μάθημα, δίδεται από τον διδάσκοντα κείμενο, θέμα, ή προτεινόμενο μουσειογραφικό έργο αναφοράς (παραδείγματα, case studies) ανά εβδομάδα. Ο στόχος των αναθέσεων είναι καταρχήν η προετοιμασία των συμμετεχόντων για το θέμα της συζήτησης στην τάξη, η επαφή τους με θεμελιακά ζητήματα επιμέρους συναφών δημιουργικών πεδίων και η κατανόηση ευρύτερων πεδίων διεπιστημονικής προσέγγισης των σπουδών του χώρου, με κεντρικό στοιχείο την επιμέλεια και προβολή των εκθεμάτων.

Β. Εργαστηριακό σκέλος:

Το σχεδιαστικό θέμα, είτε ως ενιαίο ερώτημα διάρκειας εξαμήνου, ή ως επιμέρους ασκήσεις (αλληλένδετες), αναπτύσσεται ως ευκαιρία εφαρμογής, σύνθεσης αλλά και πειραματισμού επί των ζητημάτων που καλύπτει το σεμιναριακό σκέλος. Αφορά τον σχεδιασμό αυτόνομου εκθεσιακού χώρου μικρής κλίμακας, ή αντίστοιχη παρέμβαση σε υφιστάμενες υποδομές. Προβλέπεται σειρά διορθώσεων από τον διδάσκοντα συλλογικά μέσω από κοινού παρουσιάσεων σπουδαστικής δουλειάς εβδομαδιαία, καθώς και τελική παρουσίαση πριν την εξεταστική με τελική παράδοση κατά την εξεταστική.

Εργασία μαθήματος

Ως προς τα παραδοτέα του μαθήματος, περιλαμβάνεται τελική γραπτή εξέταση (συγγραφή δοκιμίου κριτικής σκέψης με ανοιχτές σημειώσεις), προφορική παρουσίαση σύντομης ερευνητικής εργασίας, καθώς και τελική παράδοση του συνολικού υλικού του εξαμήνου σε ενιαίο τεύχος (όλων των γραπτών, παρουσιάσεων, σχεδιαστικού έργου ή άλλου που έχει συνταχθεί κατά την πορεία του εξαμήνου).

Διεξαγωγή μαθήματος

Στην τάξη.

Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

• Φιλιπποπούλου, Ε. (2011) Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης (δια πυρός και σιδήρου). Αθήνα: Παπασωτηρίου.

• Φωτιάδης, Μ., (2011) Νέο Μουσείο Ακρόπολης (Στοιχεία μελέτης και κατασκευής). Αθήνα: Μίλητος.

Ξενόγλωσση

• Baudrillard J., Rosalind Krauss. R., and Michelson, A. (1982) “The Beaubourg-Effect: Implosion and Deterrence” October (MIT Press), Vol. 20 (Spring, 1982), pp. 3-13.
• Becker, S.B., ([1982] 2008) Art Worlds. London: University of California Press.
• Berger, P. and Luckmann, T. ([1965] 1991) The Social Construction of Reality. London: Penguin Books.
• Bennett, T. (1995) The Birth of the Museum. London: Routledge.
• Bonta, J-P. (1979) Architecture and its Interpretation, London: Lund Humphries.
• Bourdieu, P. (1984) Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste, trans., R. Nice. New York and London: Routledge and Kegan Paul.
• Bourdieu, P. and Darbel, A. (1991) The Love of Art: European Art Museums and their Public, Cambridge: Polity Press. (trans., C. Beattie and N. Merriman)
• Brawne, M. (1965) The New Museum: Architecture and Display, New York: Praeger Press.
• Clifford, J. (1997) ‘Museums as Contact Zones’, Routes: Travel and translation in the late Twentieth Century, London: Harvard University Press.
• Duncan, C. and Wallach, A. (1978) “The Museum of Modern Art as Late Capitalist Ritual: An Iconographic Analysis,” Marxist Perspectives, New York, vol. 1, no. 4 (winter, 1978): 28–51
• Duncan, C. (1995) Civilizing Rituals: Inside Public Art Museums. London and New York: Routledge
• Tschumi, B. (2005) Event Cities 3 (Concept vs. Context vs. Content). Cambridge: MIT Press.
• Simon, N. (2010) The Participatory Museum. Santa Cruz: MUSEUM 2.0.

Υποχρεωτικό μάθημα

Γ΄ Εξάμηνο, Χειμερινό

Διδάσκουσα: Εσθήρ Σολομών, Επικ. Καθηγήτρια , Μουσειολογία

Περιγραφή μαθήματος

Πώς στήνουμε μία έκθεση; Το μάθημα σκοπεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με την οργάνωση, τον πρακτικό και νοηματικό σχεδιασμό, την υλοποίηση, τη λειτουργία αλλά και την αξιολόγηση μιας έκθεσης. Mέσα από μία σειρά συζητήσεων γύρω από την αναπαραστατική λειτουργία και ερμηνευτική προσέγγιση των εκθέσεων, θίγονται ζητήματα εκθεσιακής αφήγησης και παραγωγής εποπτικού υλικού αλλά και θέματα μουσειογραφικών επιλογών που σχετίζονται με την οργάνωση του εκθεσιακού χώρου, την αισθητική της έκθεσης, την πορεία των επισκεπτών, τον φωτισμό, τη σήμανση κλπ. Στη διάρκεια του εξαμήνου, οι φοιτητές ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους και τις επαγγελματικές τους φιλοδοξίες, αναλαμβάνουν ρόλους στον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση ενός εκθεσιακού project.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι φοιτητές μετά την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση:

Να προχωρήσουν στη σύλληψη, το νοηματικό και μουσειογραφικό σχεδιασμό μίας πρωτότυπης έκθεσης, καθώς επίσης και στην υλοποίηση και την προβολή της.

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μάθημα δομείται γύρω από τις ακόλουθες θεματικές περιοχές:

• Εισαγωγή στον ρόλο του επιμελητή
• Συντελεστές και στάδια οργάνωσης μιας έκθεσης
• Σχεδιασμός και υλοποίηση συλλογικού εκθεσιακού project

Διεξαγωγή μαθήματος

• -Στην τάξη
• Στον εκθεσιακό χώρο υλοποίησης του project

Εργασία μαθήματος

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με την κατάθεση γραπτής συλλογικής εργασίας έκτασης 5.000-6.000 λέξεων και σύντομης αναφοράς (report) σχετικά με τη συμμετοχή κάθε φοιτητή στο εκθεσιακό project (2.000 λέξεων).

Επίσης, αξιολογείται η  συμμετοχή του φοιτητή  στην τάξη καθώς και την ομαδική έρευνα και εργασία.

Υποχρεωτικό

Στην κατεύθυνση της Επιμέλειας Εκθέσεων, η διπλωματική εργασία συνίσταται στην εκπόνηση πρωτότυπης έρευνας και τη συγγραφή δημοσιεύσιμου σχετικού κειμένου έκτασης 15.000 έως 20.000 λέξεων (χωρίς να λαμβάνονται υπόψη παραπομπές, πίνακες, λεζάντες κλπ), η οποία απαιτεί την ανάγνωση και κριτική αξιοποίηση της σχετικής βιβλιογραφίας, ενώ μπορεί να συνοδεύεται και από εφαρμοσμένο μέρος (επιμέλεια εκθεσιακού πρότζεκτ, μουσειοπαιδαγωγικές δράσεις κ.λπ.). Το θέμα της εργασίας δηλώνει ο μεταπτυχιακός φοιτητής πριν από τη λήξη του τρίτου εξαμήνου σπουδών, σε συνεννόηση με τον επόπτη του. Η υποστήριξη γίνεται δημόσια, ενώπιον εξεταστικής επιτροπής, η οποία κρίνει αν η εργασία του μεταπτυχιακού φοιτητή συνιστά συμβολή στην επιστήμη, ενώ ταυτόχρονα ελέγχεται η μεθοδολογική και επιστημονική ορθότητα και αρτιότητα του έργου του.